Những tín hiệu đáng mừng

Theo ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành, xuất bản điện tử, trong đó có sách nói, đã đạt được những thành công đáng khích lệ trong thời gian qua: “Hiện nay mỗi năm chúng ta chỉ xuất bản khoảng 2.000 đầu sách. Nhưng con số đó không phản ánh sự phát triển của xuất bản điện tử. Bởi vì trong vòng hơn 1 năm qua, số lượng các NXB điện tử tăng gần 3 lần. Một số đơn vị phát hành điện tử đã bắt nối được với thị trường, như: Voiz FM, Fonos, Waka hiện có lượng bạn đọc rất tốt. Ví dụ như Voiz FM có 1,5 triệu lượt bạn đọc, tăng 9 lần trong 1 năm qua”.

Không phải đợi tới khi giãn cách toàn xã hội, sách nói mới được chú ý. Luật Xuất bản năm 2012 đã có một chương dành cho xuất bản điện tử, quy định chặt chẽ về việc xuất bản cũng như phát hành dòng sách này. Trong khoảng thời gian đó, có một số đơn vị tư nhân nhanh tay nắm bắt xu thế. Chị Ninh Thị Hương, Trưởng phòng Nội dung số, Công ty cổ phần Dịch vụ văn hóa Delta, trực thuộc Alphabooks cho biết: “Alphabooks đã triển khai sách điện tử từ những năm 2015. Thời gian đầu gặp nhiều khó khăn. Sau nhiều năm nghiên cứu, thay đổi các cách thức sản xuất kinh doanh, Alphabooks đã đạt được những thành tựu nhất định. Cụ thể, tính tới năm 2022, kho sách điện tử của Alphabooks đã lên tới 2.000 đầu sách. Tất cả đều là những tựa sách có bản quyền và chất lượng. Trong giai đoạn giãn cách xã hội, Alphabooks đã đẩy mạnh sản xuất sách điện tử, cụ thể là sách nói, với những chủ đề đa dạng và đặc biệt là chủ đề chăm sóc sức khỏe, cách phòng tránh các loại bệnh virus,… kết hợp cùng với các đối tác nền tảng để tạo ra nhiều chương trình khuyến mại, nhằm kích thích và đẩy mạnh văn hóa đọc sách điện tử trong thời kỳ giãn cách khi mọi người không thể đi mua sách giấy hoặc đến các thư viện mượn sách”.

Ở giai đoạn ban đầu, không nhiều người mặn mà với việc phát triển sách nói. Vấn đề bản quyền và công nghệ luôn là bài toán khó. Chưa kể, đây là một thị trường thường xuyên “bị dùng chùa, vi phạm bản quyền”, thậm chí “đe dọa” tới việc tiêu thụ các ấn bản sách giấy. Nhưng khi đời sống có nhiều thay đổi: số lượng người dùng smart phone tăng lên, thói quen “nghe” sách được tạo lập,... sách nói được coi là phương tiện bổ trợ cho sách giấy và dần có được lượng khách riêng. Chưa kể, thông qua các hạ tầng công nghệ, sách nói cũng có sức lan tỏa đáng kể, có thể đo đếm trực tiếp thông qua lượt xem, chia sẻ, tải về. Ông Nguyễn Văn Phước, người sáng lập First News - Trí Việt, nhấn mạnh: “Đọc và nghe là hai trạng thái hoàn toàn khác nhau. Nghe gần như trong vô thức, còn đọc là có chủ đích và thấm vào bằng mắt. Rất nhiều người đọc xong, nghe lại cuốn sách ở một không gian ba chiều khác thì trí tưởng tượng bay bổng hơn nhiều. Ngược lại, có nhiều người nghe xong, quay lại tìm cuốn sách đọc thì lại phát hiện ra những cảm nhận khác”.

  Lựa chọn tất yếu

 Là một trong những đơn vị xuất bản quan tâm đến công nghệ, Thái Hà Books cũng không nằm ngoài dòng chảy chuyển đổi số. TS. Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT Thái Hà Books khẳng định, sách nói sẽ phát triển mạnh hơn ebook do người ta “có thể nghe mọi lúc, mọi nơi ở mọi tư thế”. Chính vì vậy, mặc dù số lượng đầu sách nói chưa nhiều, nhưng đây vẫn là một loại hình được ưu tiên đầu tư trong thời gian tới. Bà Nguyễn Hương, Phó Tổng Giám đốc Thái Hà Books chia sẻ: “Thế mạnh của Thái Hà là sách giấy, sách truyền thống nhưng gần đây Thái Hà đẩy mạnh phát triển hơn mảng sách audio cũng như ebook. Những tác phẩm audio của Thái Hà Books chưa có nhiều. Chúng tôi chỉ có khoảng 300 - 500 đầu sách đang làm audi. Ebook thì khoảng 100 - 200 đầu”.

  Ở các đơn vị xuất bản thuộc khối nhà nước, việc nhập cuộc có vẻ muộn hơn nhưng cũng đã có dấu hiệu khởi sắc. Bà Khúc Thị Hoa Phượng, Giám đốc NXB Phụ nữ Việt Nam chia sẻ: “Chúng tôi có Dự án Trung tâm tri thức số dành cho phụ nữ, gia đình và trẻ em. Trong dự án này, chúng tôi dành phần chuyển đổi số của xuất bản, gồm có các sách định dạng ebook, audio book và các hình thức phái sinh khác. Chúng tôi đã liên kết với bên Fonos và bên Voiz FM. Tới đây, NXB cũng có một kênh riêng cho các định dạng này”.

Trong 2 năm đại dịch vừa qua, chúng ta đã chứng kiến cảnh các đơn vị xuất bản gặp khó khăn trong khâu phát hành sách giấy. Sách nói sẽ là lời giải phù hợp cho bài toán này, giúp độc giả có thể tiếp cận tri thức ở bất cứ đâu và bất kỳ lúc nào./.