Vừa mới qua Tết âm lịch hơn một tuần, các doanh nghiệp ngành nhôm và thép Việt Nam đã phải đau đầu trước công bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết sẽ áp thuế 25% đối với tất cả thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ từ ngày 4/3. Đây là lần thứ hai Mỹ áp thuế suất nhập khẩu thép và nhôm vào thị trường này lên tới 25%, ở hai nhiệm kỳ của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Theo dữ liệu từ Chính phủ và Viện Sắt thép Mỹ, các nguồn nhập khẩu thép lớn nhất của Mỹ là Canada, Brazil và Mexico, tiếp theo là Hàn Quốc và Việt Nam.

Theo lý giải của Tổng thống Mỹ Donald Trump, việc áp thuế nhập khẩu 25% không có ngoại lệ sẽ kéo nhiều doanh nghiệp đến Mỹ hoạt động. Mặc dù vậy, Trung Quốc áp thuế trả đũa 10-15%, đồng thời điều tra chống độc quyền với Google, siết xuất khẩu hàng loạt kim loại quan trọng và đưa hai công ty Mỹ vào danh sách đen.

Việc áp thuế mới không chỉ làm khó các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu thép và nhôm, mà còn tác động tiêu cực đến thị trường chứng khoán Việt Nam vốn rất nhạy cảm. Ngay sau khi có công bố, các cổ phiếu ngành thép và nhôm giảm mạnh trong phiên 10/2 với mức giảm từ 2,7 - 6,8%, gần như kịch sàn. Trong đó, chịu ảnh hưởng nhiều nhất là các cổ phiếu thuộc nhóm tôn mạ, bởi sản lượng xuất khẩu sang Mỹ rất lớn.

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia chứng khoán, tuy mức thuế cao và Việt Nam được xếp hạng thứ 5 trong số các nguồn nhập khẩu thép lớn nhất vào Mỹ, nhưng giá trị tuyệt đối thép Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ không lớn, tỷ trọng chỉ khoảng 3% thị phần. Tôn Đông Á xuất khẩu sang Mỹ chiếm khoảng 35%, Nam Kim chiếm khoảng 25%, Hoa Sen 15%. Riêng Hòa Phát chỉ dưới 5%, doanh thu xuất khẩu thị trường Mỹ chiếm 1,5-3% tổng doanh thu của Hòa Phát. Tuy nhiên, nếu Hoa Sen và Nam Kim - 2 khách hàng tiêu thụ HRC của Hòa Phát ở mức cao, đồng thời có tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ lớn - gặp khó khăn về thuế quan thì nhu cầu mua HRC sẽ giảm, tác động gián tiếp tới Hòa Phát.

Câu chuyện của thép và nhôm cho thấy thị trường xuất khẩu 2025 sẽ có nhiều thách thức khi căng thẳng thương mại toàn cầu leo thang, không chỉ tác động tiêu cực đến hoạt động xuất khẩu mà còn ảnh hưởng tới thị trường chứng khoán đang thiếu lực đỡ. Ngoài thép, nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực khác của Việt Nam cũng chịu ảnh hưởng không nhỏ khi thuế nhập khẩu tăng sẽ đẩy giá các mặt hàng của Mỹ có sử dụng nhôm, thép nhập khẩu làm nguyên liệu đầu vào, dẫn tới nhu cầu tiêu dùng giảm và lạm phát Mỹ tăng cao, từ đó dẫn tới hiệu ứng domino tác động tới nhiều mặt hàng khác. Việc tăng thuế nhập khẩu thép và nhôm mới chỉ là bước khởi đầu trong những chính sách kinh tế khó lường của Mỹ.

Tại phiên họp Chính phủ ngày 5/2, Thủ tướng Phạm Minh Chính đánh giá biến động phức tạp của kinh tế chính trị thế giới, các đối tác thương mại lớn như Mỹ, Trung Quốc... tác động trực tiếp tới Việt Nam, nhất là xuất khẩu, sản xuất kinh doanh. "Việc này xảy ra sẽ làm đứt gãy các chuỗi cung ứng, thu hẹp thị trường xuất khẩu của Việt Nam". Thủ tướng yêu cầu các thành viên Chính phủ dự báo, phân tích sát khả năng xảy ra chiến tranh thương mại trên thế giới thời gian tới để kịp thời ứng phó./.