Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia nêu rõ: Mục tiêu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Việt Nam thuộc nhóm 30 nước dẫn đầu thế giới về đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Đây là cơ sở để quản lý, vận hành điện hạt nhân, đường sắt tốc độ cao hay đưa nước ta thành trung tâm công nghiệp bán dẫn.

Nói một cách khác, khoa học công nghệ chính là nền tảng cho sự phát triển của kinh tế đất nước, thay vì tập trung vào những ngành kinh tế có thể đem lại lợi nhuận ngay lập tức (khai thác dầu thô, khoáng sản, ngân hàng, bất động sản, công nghiệp ô tô...) như giai đoạn trước đây. Các nhà khoa học sẽ có vai trò đồng hành, gắn bó cùng FPT, Viettel trong sản xuất chip bán dẫn, cùng Trường Hải trong sản xuất đầu máy, Hòa Phát trong sản xuất đường ray phục vụ đường sắt tốc độ cao. Tất cả các lĩnh vực kinh tế đều cần sự đóng góp, đồng hành, cống hiến hết mình của nhà khoa học, doanh nghiệp trong lĩnh vực khoa học công nghệ.

Nhưng đầu tư cho khoa học công nghệ theo Nghị quyết 57-NQ/TW sẽ không thể làm theo cách trước đây là nghiên cứu và thực tiễn không song song với nhau, dẫn tới hàng loạt nghiên cứu khoa học bị xếp xó, không ứng dụng được vào thực tiễn, trong khi doanh nghiệp phải mua lại công nghệ của nước ngoài, khó khăn hơn cho phát triển sản xuất trong nước.

Đáng chú ý, Nghị quyết 57-NQ/TW nêu rõ: “Cho phép thí điểm các vấn đề mới từ thực tiễn, chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và thời gian trễ trong nghiên cứu khoa học. Các doanh nghiệp sẽ được tạo điều kiện thử nghiệm công nghệ mới dưới sự giám sát của Nhà nước, đồng thời được miễn trừ trách nhiệm với những thiệt hại kinh tế do yếu tố khách quan khi thử nghiệm mô hình kinh doanh hoặc công nghệ mới”. Việc “chấp nhận rủi ro” khuyến khích sự sáng tạo cho những cá nhân, tổ chức tham gia nghiên cứu.

Không có quốc gia nào muốn phát triển bền vững, có năng suất cao mà lại không chú ý đến phát triển khoa học. Khoa học công nghệ có vai trò vô cùng quan trọng trong việc tăng năng suất lao động, sáng tạo, nâng tăng trưởng đất nước lên một cách bền vững. Cần phân cấp trách nhiệm rõ ràng giữa Chính phủ, các bộ ngành, địa phương và doanh nghiệp với đích danh người chịu trách nhiệm. Không nên mang nặng tư duy “không quản được thì cấm”.

Khi cần chuyển đổi trạng thái lên cấp độ cao hơn thì chúng ta cần tư duy sâu để đưa ra quyết định chính xác đột phá; các quyết định này phải vượt qua, thậm chí đi ngược những gì hiện hữu để tạo ra sự đột phá. Nghị quyết 57-NQ/TW mang tư tưởng này trong quan điểm chỉ đạo, đặc biệt xác định vai trò của nhà khoa học là then chốt, định hình các công nghệ chiến lược và quan điểm dữ liệu là tư liệu sản xuất chính. Đây là tư tưởng hiện đại, giúp tận dụng sức mạnh của “cơn sóng thần” trí tuệ nhân tạo đang “ầm ầm đổ tới”. Ở đó, các doanh nghiệp đóng vai trò chủ lực trong đầu tư cho khoa học công nghệ, biến các kết quả nghiên cứu khoa học thành sản phẩm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, phục vụ sự thịnh vượng đất nước./.