Những người lính từng đi qua cuộc chiến dù ở phía nào cũng hiểu rằng chiến tranh là đau khổ, mất mát, là để lại muôn vàn nỗi đau thương cho đến tận hôm nay. Chiến tranh khiến không ít gia đình rơi vào hoàn cảnh người Bắc kẻ Nam, anh em trong nhà người là chiến sĩ cách mạng, người mặc áo Việt Nam Cộng hòa, cầm súng chĩa vào nhau. Dù hy sinh hay tử trận ở bên nào thì mẹ, cha và người thân vô cùng đau đớn.

Chiến tranh khiến những người thân của ông Nguyễn Đức Duận, 65 tuổi, ở thôn Lam Thủy, xã Hải Vĩnh, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị phải gánh chịu cảnh 1 gia đình 2 chiến tuyến. Chính giữa gian thờ trong căn nhà ông Duận có 3 tấm bằng Tổ quốc ghi công của bố và 2 chú ruột, danh hiệu Bà Mẹ Việt Nam anh hùng của bà nội; phía bên kia là di ảnh người chú ruột từng đi lính Việt Nam Cộng hòa.

Lặng lẽ thắp những nén nhang lên bàn thờ, giọng ông Duận ngậm ngùi. Ông bà nội của ông sinh được 6 người con, 4 trai và 2 gái. Bố ông là liệt sĩ, Nguyễn Đức Luận, hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ, 2 em út của ông Luận cũng là liệt sĩ. Sau khi các anh em trong nhà theo cách mạng, người em trai thứ 2 của ông Luận là ông Nguyễn Đức Miếu ở nhà chăm sóc bố mẹ nhưng bị địch bắt đi lính rồi tử nạn. Suốt buổi trò chuyện, ông Duận nhắc đi nhắc lại, dù ở phía nào thì gia đình ông cũng đều mất mát, đau khổ. Theo ông Nguyễn Đức Duận, bây giờ chính sách hoà hợp, hoà giải dân tộc của Đảng và Nhà nước ta cởi mở hơn giúp gia đình vơi đi những nỗi đau trong quá khứ. “Về câu chuyện hòa hợp, tôi thấy đã cùng huyết thống, gia đình hoặc dân tộc thì đều là người con của Việt Nam. Mong muốn mọi người đoàn kết để đi tiếp con đường mới chứ không nên gây sâu thêm thù hận”, ông Duận bày tỏ.

Sự thù hận có thể được hóa giải từ những cái bắt tay, cái ôm trong thời bình của những người lính từng ở hai bên chiến tuyến. Một buổi chiều bên dòng sông Thạch Hãn, 2 cựu chiến binh: 1 người từng là chiến sĩ cách mạng và 1 người từng là lính Mỹ gặp nhau. Một cuộc gặp gỡ không hẹn trước đầy xúc động. Đó là cuộc gặp gỡ giữa cựu chiến binh Lê Bá Dương sống tại thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa, từng là bộ đội của Trung đoàn 27 Triệu Hải và ông Michael Clatterbuck, sống tại Mỹ, từng là lính của Trung đoàn 12 pháo binh, Sư đoàn 3 Thủy quân Đông Hà, Quảng Trị. Họ nói chuyện rất lâu rồi sau đó cùng nhau thả những nhánh hoa xuống dòng Thạch Hãn để tri ân các anh hùng liệt sĩ.

Ông Lê Bá Dương tâm sự, đây là cuộc gặp bất ngờ nhưng có ý nghĩa rất đặc biệt. Chiến tranh, họ là 2 người lính ở 2 chiến tuyến đối đầu nhau. Ông và các đồng đội cầm súng để bảo vệ quê hương đất nước. Tại bến sông Thạch Hãn, ông Lê Bá Dương tặng ông Michael Clatterbuck bức ảnh kỷ niệm chụp bến sông Thạch Hãn, trên đó có ghi bài thơ “Lời người bên sông” do Lê Bá Dương sáng tác. Cựu chiến binh Lê Bá Dương tâm sự: “Thời kỳ chiến tranh, 2 người lính ở 2 chiến tuyến khác nhau và người ta đến Việt Nam với tâm thế của người lính đi theo mệnh lệnh của Chính phủ họ. Bây giờ, gặp nhau ở nơi này có một ý nghĩa đặc biệt để những người lính hiểu thêm về nhau và để không lặp lại những điều tồi tệ”.

Rời cuộc chiến, ông Michael Clatterbuck trở về nước đi học, lấy bằng đại học rồi thạc sĩ và làm trong ngành ngân hàng cho đến khi nghỉ hưu vào năm 2013. Ông dành thời gian học tiếng Việt, nghiên cứu về lịch sử, văn hoá Việt Nam. Đến nay, ông Michael Clatterbuck đã 10 lần trở lại Việt Nam, trong đó 3 lần tới Quảng Trị. Cuộc gặp gỡ lần này với cựu chiến binh Lê Bá Dương là kỷ niệm đáng nhớ. Tâm nguyện của ông là được thắp hương và thả hoa đăng tưởng niệm những người lính Việt Nam đã hy sinh trên dòng sông Thạch Hãn. Ông Michael Clatterbuck bộc bạch: “Những cựu binh là những người đi qua cuộc chiến và trải qua nhiều đau thương, mất mát. Chiến tranh là một điều tồi tệ và chúng ta cần phải tránh bằng mọi giá. Tôi có rất nhiều người bạn cựu binh ở Mỹ và tất cả chúng tôi đều cảm thấy như vậy. Khi quay trở lại, tôi thấy con người nơi đây rất thân thiện, tử tế. Đó là điều luôn làm tôi ngạc nhiên”.

Chiến tranh đã kết thúc từ lâu. Những nỗi đau của quá khứ cũng dịu vơi. Hòa hợp trong mỗi gia đình hay của những người một thời cầm súng, từng đối đầu nhau ở hai bên chiến tuyến sẽ là nền tảng để cùng nhau xây dựng hòa bình./.