Trong thời gian hơn 4 tháng qua, không có cụm từ nào được nhắc đến nhiều nhất trên thế giới bằng cụm từ "virus corona" và nó nhanh chóng thuộc diện những cụm từ bị con người trên thế giới thù ghét nhất.

Năng khiếu bẩm sinh

Corona là tên gọi của một chủng loại virus gây bệnh và dịch bệnh hiện tại do một thành viên của chủng loại ấy gây ra. Vì thế, Tổ chức Y tế thế giới đặt tên cho nó là nCoV, chữ cái n là viết tắt cho "novel" có nghĩa là mới về chất. Chủng loại virus corona này được phát hiện ra năm 1964 và người phát hiện ra nó là một nữ chuyên gia phân tích xét nghiệm trong phòng thí nghiệm người Anh tên là June Almeida. Những thành công đạt được trong công việc nghiên cứu về virus và vi trùng đã đưa lại vinh quang và danh tiếng trên khắp thế giới cho con gái của một tài xế lái xe buýt ở nước Anh. June Almeida được công nhận là một trong những chuyên gia phân tích xét nghiệm thiên tài của thế giới. "Bà ấy cứ chạm tay vào cái gì thì chúng đều biến thành vàng", những đồng nghiệp và học trò của June Almeida đã đúc kết ra nhận xét này.

June Almeida tên khai sinh là June Hart, sinh năm 1930 ở thành phố Glasgow của nước Anh. Năm 1954, cô kết hôn với nghệ sĩ Enriques Almeida và lấy họ của chồng. Trong nửa đầu của thế kỷ trước ở nước Anh, phụ nữ gần như không có cơ hội để gây dựng công danh sự nghiệp trong nghiên cứu khoa học và phát minh, sáng chế kỹ thuật, công nghệ.

June Hart lại còn không phải là cô gái chăm chỉ học hành. Năm 16 tuổi, cô gái này bỏ học và sau đó xin vào làm việc trong một phòng thí nghiệm của lục quân Anh ở thành phố Glasgow. Ở đó, cô gái nghiên cứu về sự biến đổi của các màng mô trong cơ thể con người sau khi bị nhiễm bệnh. Cô không theo học ngành y mà chỉ học trở thành một kỹ thuật viên về phân tích và xét nghiệm trong phòng thí nghiệm. Ở đó, cô gái này đã thể hiện năng khiếu gần như bẩm sinh của mình. Về sau, cô tới thủ đô London, nơi cô kết hôn vào năm 1954.

Luôn là người tiên phong

Đầu thập kỷ 60 của thế kỷ trước, June Almeida sang làm việc ở Viện nghiên cứu về ung thư tại thành phố Ontario của Canada. Cũng từ những năm đầu của thập niên 60 này, các phòng thí nghiệm và xét nghiệm hiện đại ở nhiều nơi trên thế giới mới bắt đầu sử dụng kính hiển vi điện tử. Trên lý thuyết, thiết bị này giúp có thể nhận diện được rõ nét hơn rất nhiều với mức độ phóng đại hình ảnh rất cao so với kính hiển vi thông thường. Nhưng không phải ai cũng đều có thể sử dụng được thiết bị này. June Almeida đã tìm ra nhiều thủ pháp và phương pháp khác nhau để khai thác được tối đa công năng của kính hiển vi điện tử. Trên phương diện này, June Almeida được công nhận là người đi tiên phong. Cách thức và phương pháp của bà được áp dụng rộng rãi trong các phòng thí nghiệm và xét nghiệm cho tới tận ngày nay. June Almeida gây dựng được danh tiếng trong giới chuyên môn.

Nhờ danh tiếng ấy, June Almeida được trường Đại học Y của Bệnh viện St. Thomas ở London mời chào về làm việc vào năm 1964. Và ở đây, cũng ngay trong năm 1964, June Almeida phát hiện ra chủng loại virus corona.

Hồi ấy, khi phân tích, xét nghiệm và nghiên cứu về những trường hợp cảm lạnh ở Salisbury (Anh), bác sĩ David Tyrrell tìm thấy trong mẫu phẩm dịch từ mũi có một loại virus mà ông không thể phân loại ra được, tức là không biết đấy thuộc chủng loại virus nào. Mẫu phẩm mang số hiệu B814 được gửi tới June Almeida với yêu cầu nhờ phân tích xét nghiệm. June Almeida dùng kính hiển vi điện tử nghiêm cứu và phân tích rồi thấy rằng đó là một loại virus giống như virus gây bệnh cúm, nhưng không phải virus gây bệnh cúm. June Almeida đặt tên cho nó là virus corona. Corona theo nghĩa tiếng La tinh là vương miện hay hào quang. Loại virus mà June Almeida phát hiện ra có hình dáng như viếc vương miện hay hào quang.

Phát hiện ra chủng loại virus này là thành quả quan trọng của June Almeida, nhưng việc giới chuyên môn công nhận thành quả ấy lại là chuyện khác. Những nỗ lực ban đầu của June Almeida tìm kiếm sự công nhận về khoa học cho phát hiện của mình bị thất bại. Thành viên của hội đồng thẩm định cho rằng những bức ảnh mà June Almeida chụp được về virus corona quá mờ để có thể phân biệt rõ giữa virus gây bệnh cúm với loại virus mới. Mãi cho tới năm 1967, những bức ảnh về gia phả của chủng loại virus B814 mới được công bố trên tạp chí chuyên ngành Journal of General Virology. Sau đó, June Almeida làm luận văn tiến sĩ ở trường Đại học Postgraduate Medical School ở London. Người phụ nữ này lừng danh đến mức rất nhiều bác sĩ nổi tiếng trên thế giới đã tìm đến học hỏi. June Almeida tìm ra được phương pháp riêng để làm lộ diện hình hài con virus bằng cách sử dụng các loại kháng thể khác nhau trong các môi trường dung môi khác nhau. Cũng tại đây, June Almeida tự khẳng định là người đi tiên phong trong việc chụp ảnh, nhận diện và dự đoán về virus.

Trong quá trình làm việc và hợp tác với June Almeida, các cộng sự và đối tác đều phải xác nhận rằng June Almeida không để cho tình trạng người phụ nữ ở Anh bị phân biệt đố xử rõ rệt trong nghiên cứu khoa học làm cản trở việc thực hiện hoài bão của mình và quả cảm kiên định đi con đường mình đã lựa chọn. Năm 1979, June Almeida soạn cho Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cuốn sổ tay về nhận diện virus "Manual for rapid laboratory viral diagnosis". Khi nghỉ hưu, June Almeida làm huấn luyện viên về yoga và buôn bán đồ cổ. Khi dịch bệnh HIV/AIDS bùng phát trên thế giới, June Almeida trở lại phòng thí nghiệm và xét nghiệm để cố vấn cho các nhà khoa học nhằm có được hiểu biết chuyên môn sâu rộng hơn và có được hình ảnh sắc nét hơn về virus HIV.

June Almeida mất năm 2007. Những phương pháp và cách thức nghiên cứu, phân tích và xét nghiệm của bà vẫn được sử dụng rất rộng rãi trên thế giới cho tới tận bây giờ và vẫn giữ nguyên giá trị khoa học cũng như thực tiễn. Mới đây, Trung Quốc đã sử dụng chính những thành quả lao động trí tuệ sáng tạo của June Almaida để nhận diện virus SARS-COV-2. Như trước đấy đối với virus SARS-CoV hồi những năm 2002/2003.

Nhìn lại những dịch bệnh do virus gây ra trên thế giới trong hơn nửa thế kỷ qua không thể không thấy là chắc chắn còn rất nhiều loại virus gây đại dịch cho nhân loại mà hiện tại con người trên trái đất chưa biết đến hoặc chưa nhận dạng ra được. Việc nhận dạng chúng, chụp được hình ảnh về chúng và biết được nguồn gốc gia phả của chúng cũng như sự biến loại của chúng có tầm quan trọng vô cùng to lớn đối với con người vì nhờ đấy mà các nhà khoa học có thể chỉ ra được chúng gốc rễ ở nơi nào, chu kỳ phát triển và gây bệnh ra sao, phát tán và lây lan theo phương cách và con đường gì cũng như dùng biệt phẩm gì theo cách nào thì có thể chế tạo ra được vắc-xin cũng như thuốc đặc trị. Hiện tại, nhờ June Almeida, con người trên trái đất đã nhận diện được virus corona gây đại dịch, đã có được hình ảnh về nó nhưng vẫn chưa chế ra được vắc-xin phòng dịch và thuốc đề kháng. Thông qua thành quả lao động sáng tạo của mình, người phụ nữ này cả trong tương lai vẫn luôn đồng hành cùng nhân loại trong cuộc chiến chống lại dịch bệnh do virus gây ra./.

Sa Thảo