Năm 2020 là một năm lịch sử của quan hệ Việt - Mỹ khi đánh dấu tròn 25 năm ngày hai nước bình thường hóa quan hệ ngoại giao. Đằng sau một sự kiện kỷ niệm mang tính chất nghi lễ ngoại giao này là tầng sâu của các hoạt động hợp tác trên nhiều lĩnh vực và được cả hai bên đánh giá là “thần kỳ”, là “phi thường”, làm nền tảng cho chặng đường tiếp theo với phương châm đối tác vì lợi ích phát triển.

Những bước tiến thần kỳ

Thời điểm cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton đọc tuyên bố bình thường hóa quan hệ với Việt Nam vào đêm ngày 11/7/1995 (theo giờ Mỹ) và cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đọc tuyên bố thiết lập quan hệ ngoại giao với Mỹ vào sáng 12/7/1995, chiến tranh đã lùi xa được 20 năm. Thế nhưng nỗi đau chiến tranh vẫn còn đó, những rào cản và sự nghi kỵ cũng vẫn còn đó, nhất là khi Mỹ duy trì lệnh cấm vận với Việt Nam suốt từ khi chiến tranh kết thúc vào năm 1975 cho đến năm 1994. Bởi thế, với việc bình thường hóa quan hệ, hai bên gần như bắt đầu lại từ con số 0, cùng nhau khép lại quá khứ để hướng tới tương lai - một quyết sách lớn nhưng cũng không hề dễ dàng. Như cách nói của cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton, chúng ta không quên quá khứ, nhưng cũng không để quá khứ chi phối chúng ta, quá khứ không quyết định tương lai của chúng ta, quyết định tương lai của mối quan hệ Việt - Mỹ.

25 năm nhìn lại, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Mỹ Phạm Quang Vinh đánh giá sự phát triển của quan hệ song phương thực sự là “bước tiến thần kỳ”. Còn Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Daniel Kritenbrink gọi đó là “chặng đường phi thường”. Sự thần kỳ, phi thường đó được xây dựng trên một chặng đường không ít trở ngại, khó khăn, trong đó khó khăn nhất là vượt qua những nghi kỵ và thù địch để xây dựng lòng tin và hiểu biết lẫn nhau, tôn trọng lẫn nhau. Để rồi, Mỹ và Việt Nam dần chuyển từ thù thành bạn, rồi thành đối tác toàn diện - khuôn khổ hợp tác được thiết lập từ năm 2013 và hiện đang đem lại lợi ích to lớn cho nhân dân hai nước, đóng góp vào hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực và trên thế giới.Quan hệ hợp tác giữa hai nước được đẩy mạnh trên mọi lĩnh vực như chính trị, đối ngoại, kinh tế, thương mại, đầu tư, khoa học, kỹ thuật, an ninh quốc phòng, giao lưu nhân dân.

Có rất nhiều con số ấn tượng về sự tăng trưởng vượt bậc trong các lĩnh vực hợp tác Việt - Mỹ, nổi bật nhất là hợp tác về thương mại, đầu tư và giáo dục. Nếu ở thời điểm năm 1994-1995, thương mại hai nước chỉ 450 triệu USD, thì đến nay đã là hơn 77 tỷ USD. Năm 2019 vừa qua, Mỹ trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam khi chiếm 28,5% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa. Tính đến cuối năm 2019, tổng vốn đăng ký đầu tư của doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam đạt hơn 11 tỷ USD, đứng thứ 11 trong số các quốc gia, vùng lãnh thổ có dự án đầu tư tại Việt Nam. Những tên tuổi lớn trong giới doanh nghiệp như Citigroup, American Group, Intel, Chevron, Ford, Coca Cola, Pepsi Cola, Microsoft đã có chỗ đứng vững vàng tại Việt Nam cùng những cam kết lâu dài với thị trường. Các dự án đầu tư của Mỹ tại Việt Nam và các thiết bị Việt Nam nhập khẩu từ Mỹ thường có hàm lượng công nghệ cao và có giá trị gia tăng lớn, trong khi các mặt hàng xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ cũng là những mặt hàng được nhân dân Mỹ ưa chuộng. Trong lĩnh vực giáo dục, trong 25 năm qua, Mỹ đã phối hợp với Việt Nam để hỗ trợ các trường đại học hàng đầu phát triển chương trình giảng dạy và cải tiến hệ thống giáo dục. Hiện nay, hơn 30.000 sinh viên Việt Nam đang theo học các chương trình ở Mỹ và đây sẽ là “thế hệ vàng” mang kiến thức, kỹ năng về đóng góp cho sự phát triển của đất nước.

Một trong những sự kiện từng thu hút sự quan tâm rất lớn của dư luận quốc tế là việc Mỹ lựa chọn Việt Nam là địa điểm tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều hồi tháng 2 năm ngoái. Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Daniel Kritenbrink chia sẻ rằng, dù Mỹ có rất nhiều phương án, nhưng Việt Nam đã trở thành lựa chọn cuối cùng, không chỉ bởi năng lực tổ chức một sự kiện quốc tế quan trọng, mà còn bởi hình ảnh một quốc gia có thể chuyển từ “thù” thành “bạn” với Mỹ một cách rất thành công.

Tầm nhìn mới sau 25 năm

Tôn trọng quá khứ, xây dựng lòng tin để hướng tới tương lai, đó là con đường mà Việt Nam và Mỹ đã cùng đi qua trong 25 năm. Nhưng lãnh đạo và nhân dân cả hai nước cùng kỳ vọng con đường ấy còn nối dài, với nhiều dấu mốc 25 năm nữa. Tầm nhìn mới trong quan hệ Việt - Mỹ dựa trên sự hội tụ trong định hướng quan hệ đối ngoại của cả hai bên: Với Việt Nam, việc thúc đẩy quan hệ với Mỹ nằm trong đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế, sẵn sàng làm bạn và đối tác tin cậy của tất cả các quốc gia trên thế giới; Với Mỹ, Việt Nam đang nắm giữ vị trí quan trọng trong chính sách Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ. Tham dự Hội nghị thượng đỉnh APEC tại Đà Nẵng hồi năm 2017, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nêu rõ tầm nhìn về một Ấn Độ Dương -Thái Bình Dương tự do và cởi mở, hướng đến thương mại tự do, công bằng, môi trường đầu tư mở và tự do hàng hải, đồng thời nhấn mạnh: “Việt Nam nằm ở trái tim của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương”.

Trong dịp kỷ niệm 25 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt - Mỹ, Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Daniel Kritenbrink đã một lần nữa khẳng định lại tầm nhìn này, đó là Mỹ tiếp tục khẳng định cam kết của Mỹ với Việt Nam và khu vực, bởi sự phát triển của Mỹ chính là dựa trên những đối tác mạnh mẽ, tự chủ và thịnh vượng trong khu vực. Nhiều chuyên gia nhận định, với sự định vị này, cộng với những nền tảng đã thiết lập sau 25 năm, mối quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ sẽ thực sự bước vào một “kỷ nguyên mới”, đặc biệt là sự “bùng nổ” trong hợp tác kinh tế thương mại và nhiều hoạt động hợp tác sâu sắc hơn trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng, trong đó mục tiêu Mỹ sẽ trở thành nhà đầu tư, đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam.

Trong dịp kỷ niệm 25 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt - Mỹ, đã có những ý kiến về khả năng hai nước nâng tầm mối quan hệ song phương. Nhưng với giới ngoại giao hai nước, điều quan trọng là quan hệ Việt - Mỹ đang ở mức tốt nhất và mạnh mẽ nhất từ trước tới nay, bất kể mối quan hệ đó được đặt tên là gì. Dù tình hình thế giới và khu vực có nhiều biến động, Việt Nam và Mỹ sẽ tiếp tục là những đối tác quan trọng và đáng tin cậy. Trong cuộc điện đàm gần đây giữa Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Tổng thống Mỹ Donald Trump, hai bên cùng bày tỏ hài lòng về tiến triển thực chất trong quan hệ hai nước từ chính trị và ngoại giao, kinh tế và thương mại, khoa học và giáo dục, an ninh và quốc phòng, giải quyết hậu quả chiến tranh, giao lưu nhân dân.Với quyết tâm chính trị, tầm nhìn dài hạn và tổng thể, Việt Nam và Mỹ sẽ cùng chung sức để thúc đẩy mối quan hệ song phương tiếp tục phát triển vững mạnh với tinh thần hiểu biết, tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng thể chế chính trị của nhau hướng tới hợp tác cùng có lợi./.