Dự án Lọc hóa dầu Nghi Sơn là một bài học.

Tiếp tục có những nhìn nhận về Dự án Lọc hóa dầu Nghi Sơn mà VOV.VN đã phản ánh tại bài viết Vụ việc gây thiệt hại kinh tế cho quốc gia lớn nhất từ trước đến nay?, tính toán sơ bộ của Vụ Ngân sách nhà nước (Bộ Tài chính), Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn dự kiến vận hành từ cuối năm 2017 thì ngân sách nhà nước sẽ hụt thu hơn 1.300 tỷ đồng. Và từ năm 2018, khi nhà máy này nâng dần công suất, ngân sách nhà nước sẽ hụt thu khoảng 10.929 tỷ đồng, năm 2019 hụt thu hơn 10.600 tỷ đồng và năm 2020 hụt tới trên 14.100 tỷ đồng...

Đặc biệt, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN) là doanh nghiệp tham gia góp vốn tại dự án - sẽ phải bù lỗ cho nhà máy này hàng trăm triệu USD mỗi năm, chưa kể hơn 3.830 tỷ đồng bỏ ra hỗ trợ trực tiếp Nghi Sơn làm đê chắn sóng, đường nội bộ, hệ thống chiếu sáng…

PVN đã nhiều lần kiến nghị tới Chính phủ tháo gỡ khó khăn về việc bao tiêu sản phẩm lọc dầu Nghi Sơn bởi đến nay, vấn đề này vẫn chưa được giải quyết. Trong 10 năm kể từ khi lọc dầu Nghi Sơn vận hành, PVN có thể sẽ phải bỏ ra 1,5-2 tỷ USD để bù lỗ cho dự án.

Đánh giá về quá trình thu hút đầu tư dự án Lọc hóa dầu Nghi Sơn, ông Nguyễn Văn Thi - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa cho rằng, dự án thực hiện trong thời điểm khó khăn, khi kinh tế, hạ tầng của Việt Nam so với các nước trong khu vực còn yếu, trong bối cảnh nhiều nước trong khu vực châu Á cũng đang nỗ lực thu hút đầu tư như Việt Nam nên tính chất cạnh tranh rất lớn.

Chính phủ mong muốn có một dự án như Lọc hóa dầu Nghi Sơn do vậy chúng ta phải đưa ra những ưu đãi cạnh tranh với các nước, chính sách ưu việt mới thu hút được nhà đầu tư thực hiện dự án ở Việt Nam.

“Chúng ta phải chịu trách nhiệm bao tiêu 100% sản phẩm khi Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn đi vào hoạt động, đây là điều kiện thuộc thẩm quyền của Chính phủ trong Bản ghi nhớ với các tập đoàn tham gia đầu tư dự án. Đây là điều kiện được nhà đầu tư được đưa ra đàm phán với Chính phủ để triển khai thực hiện dự án, do đó không thuộc trách nhiệm của tỉnh Thanh Hóa mà phải thuộc Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và bộ, ngành Trung ương, đã có một số cuộc họp bàn tháo gỡ khó khăn này” - ông Nguyễn Văn Thi nói.

Chính phủ và các bộ, ngành tiến hành thảo luận, đàm phán với nhà đầu tư để giảm thiểu thiệt hại thấp nhất cho ngân sách quốc gia, song nhà đầu tư vẫn không nhượng bộ với lý do các ưu đãi của GGU đã được nhà đầu tư tính vào chi phí hiệu quả kinh doanh của dự án.

GGU là thỏa thuận quốc tế nên chúng ta không thể không thực hiện. Số tiền gọi là ưu đãi cho nhà đầu tư này sẽ được cấp trực tiếp từ ngân sách nhà nước hay gián tiếp thông qua Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam đều là gánh nặng đối với ngân sách quốc gia, tức là thuế của 100 triệu người dân hôm nay và mai sau.

Bên cạnh đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hộ sẽ tiến hành xem xét dự thảo nghị quyết về xử lý tài chính cho Tập đoàn Dầu khí Việt Nam khi thanh toán khoản tiền bù giá trong bao tiêu sản phẩm tại dự án Lọc hóa dầu Nghi Sơn.

Theo luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, Trọng tài viên Trung tâm trọng tài Quốc tế Việt Nam, những cam kết bảo lãnh giữa Chính phủ Việt Nam và nhà đầu tư tại dự án Lọc hóa dầu Nghi Sơn đã có văn bản ghi nhớ. Việt Nam đã cam kết quốc tế cũng không thể vi phạm những cam kết đó, vì còn liên quan tới tín nhiệm quốc gia. Để giảm thiệt hại, cần tạo điều kiện cho dự án phát triển, kinh doanh hiệu quả nhằm giảm bớt gánh nặng cho quốc gia và chấp nhận thua thiệt để rút kinh nghiệm cho dự án khác.

“Thu hút đầu tư là cần thiết khi chúng ta không có kinh nghiệm, không có nguồn vốn, không có thị trường, gần như không có gì cả. Chúng ta phải chấp nhận thiệt thòi để có vốn mồi, tiếp cận. Tuy nhiên, khi chúng ta đã có tương đối vững vàng trong giao dịch thương mại quốc tế, doanh nghiệp Việt Nam phát triển thì ngay lập tức chấm dứt thu hút đầu tư nước ngoài bằng mọi giá với quá nhiều ưu tiên, ưu đãi. Không chỉ bất lợi cho đất nước mà còn tạo ra môi trường cạnh tranh rất không lành mạnh làm thua thiệt cho doanh nghiệp trong nước” - luật sư Trương Thanh Đức nói.

Đánh giá về phần trách nhiệm trong thẩm định các điều kiện trong thu hút đầu tư dẫn đến những thiệt hại lớn ngân sách nhà nước, luật sư Trương Thanh Đức cho rằng, có 2 phần trách nhiệm cần được xem xét, vấn đề thuộc về năng lực, nhận thức thì cũng phải xử lý nhưng ở mức độ vừa phải. Vấn đề liệu có dàn xếp, móc nối câu kết ăn chia gây thiệt hại cho nhà nước, lợi ích nhóm, tư túi thì phải xem xét xử lý rất nghiêm túc, nghiêm khắc.

Về những thiệt hại từ dự án Lọc hóa dầu Nghi Sơn, ông Trần Quang Chiểu, Đại biểu Quốc hội khóa XIV cũng đặt vấn đề: “Số tiền rất lớn, làm thiệt hại cho quốc gia do một số người trong Chính phủ tiền nhiệm gây ra chắc chắn không phải riêng tôi băn khoăn, tại sao các cá nhân và tập thể sai phạm đến nay chưa xử lý nghiêm minh theo pháp luật? Phải chăng đây không phải là gỗ, là củi mà đây là sắt, là thép, thậm chí là kim cương. Cần sớm có câu trả lời công khai trách nhiệm từ các cơ quan chức năng”.

Để thu hút vốn đầu tư, nhà đầu tư nước ngoài nhiều chính sách ưu đãi “trải thảm đỏ” được đưa ra nhưng đến nay chính sách thu hút đầu tư đã cho thấy có nhiều điều bất cập. Quá nhiều ưu đãi cho nhà đầu tư nước ngoài, thu hút đầu tư không mang lại hiệu quả mà trở thành gánh nặng, tổn thất cho ngân sách quốc gia.

Trách nhiệm của các cơ quan chức năng khi tham mưu cho Chính phủ ký cam kết GGU, cơ quan hay bộ, ngành nào phải chịu trách nhiệm trong việc này, VOV.VN sẽ tiếp tục thông tin./.

Hoài Lam/VOV.VN