Từ cuối tháng 11/2021 đến nay, hoạt động xuất nhập khẩu hàng hoá, chủ yếu là nông sản xuất khẩu qua các cửa khẩu biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc gặp nhiều khó khăn. Tính đến ngày 4/1, trên toàn tuyến biên giới Việt Nam - Trung Quốc chỉ còn 8/76 cửa khẩu, lối mở đang hoạt động. Tổng số phương tiện đang chờ xuất khẩu tại các cửa khẩu biên giới Việt Nam - Trung Quốc đến sáng 5/1 là 4.250 xe. Trong đó, tình hình ùn tắc tại Lạng Sơn nhiều nhất với tổng lượng xe tồn tại 3 cửa khẩu Hữu Nghị, Tân Thanh, Chi Ma là trên 2.000 xe.

Ngay từ trung tuần tháng 12/2021, Bộ Công Thương đã có khuyến nghị các Bộ, ngành phối hợp với UBND các địa phương kêu gọi, khuyến cáo thương nhân điều tiết việc đưa hàng lên biên giới phía Bắc, đặc biệt là các cửa khẩu đang có hiện tượng ùn tắc. Bộ Công Thương khuyến cáo thương nhân trao đổi với khách hàng Trung Quốc để giao hàng qua các cửa khẩu chính, cửa khẩu quốc tế tại các tỉnh khác (như Cao Bằng) nhằm giảm ùn tắc tại Lạng Sơn, Quảng Ninh hoặc chuyển sang sử dụng phương thức vận tải khác như đường sắt, đường biển.

Lạng Sơn là địa phương có nhiều cửa khẩu tập trung lượng hàng hóa lớn chờ xuất khẩu trong những ngày qua. Tại cuộc làm việc với Bộ Công Thương, ông Hồ Tiến Thiệu, Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn cho biết, tỉnh đã nỗ lực, tích cực hội đàm, trao đổi thông tin với phía bạn nhằm tháo gỡ khó khăn cho hoạt động thông quan xuất nhập khẩu hàng hóa, đồng thời thường xuyên thông tin đến các tỉnh, thành phố, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp có hàng xuất khẩu qua địa phương về tình hình ùn ứ hàng hóa hiện nay.

“Tuy nhiên, tỉnh cũng đề nghị Bộ Công Thương có ý kiến với Trung ương quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng khu vực cửa khẩu để bảo đảm năng lực bến bãi, thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu. Đồng thời phối hợp kêu gọi các doanh nghiệp có các biện pháp hỗ trợ để giải tỏa một số mặt hàng trái cây tươi đang bị tồn tại các cửa khẩu trên địa bàn tỉnh”, ông Thiệu mong muốn.

Giảm sản xuất tự phát

Rất dễ nhận thấy từ nhiều năm qua, việc ùn ứ nông sản xuất khẩu qua các cửa khẩu biên giới phía Bắc thường rơi vào những thời điểm chính vụ thu hoạch nông sản của Việt Nam. Đặc biệt trong 2 năm gần đây, dịch Covid-19 tác động đã khiến việc thông quan hàng hóa càng trở nên khó khăn hơn do hai nước đều phải áp dụng các biện pháp phòng, chống dịch.

Chính vì thế, để có giải pháp lâu dài, bền vững sớm khắc phục tình trạng ùn ứ nông sản xuất khẩu, phía Bộ Công Thương cho rằng cần đa dạng hóa thị trường, đa dạng hóa phương thức vận chuyển, giảm dần sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc cũng như sự phụ thuộc vào hình thức xuất khẩu tiểu ngạch. Trong đó, tập trung vào việc giảm sản xuất tự phát, tăng sản xuất theo tín hiệu thị trường và theo đơn đặt hàng, cùng với đó nâng cao và kiểm soát chặt chẽ chất lượng nông sản, thuỷ sản, đáp ứng sự trông đợi của người tiêu dùng trong nước và ngoài nước.

Ngoài ra theo Bộ Công Thương, cần phổ biến và hướng dẫn các hộ nông dân về phương thức sản xuất, nuôi trồng, đóng gói, chế biến,... để đáp ứng tiêu chuẩn của từng nước, từng khu vực nhập khẩu. Song song với đó là đẩy mạnh việc đăng ký vùng trồng cũng như công tác truy xuất nguồn gốc để tạo điều kiện cho xuất khẩu chính ngạch và giảm thời gian thông quan hàng hóa.

Nêu rõ hơn những giải pháp căn cơ nhằm khắc phục tình trạng ùn ứ nông sản xuất khẩu hiện nay, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho rằng, các Bộ, ngành và địa phương cần vận động, tập huấn cho người nông dân, thương lái thiết lập quan hệ khách hàng lâu dài với đối tác Trung Quốc, tránh tình trạng mua - bán được chăng hay chớ. Bên cạnh đó, rất cần có những doanh nghiệp lớn, đủ mạnh để có thể đứng ra đặt hàng nông dân sản xuất, sau đó bao tiêu sản phẩm.

“Những doanh nghiệp này sẽ hướng dẫn nông dân sản xuất theo quy trình mới, phù hợp với nhu cầu khách hàng, áp dụng truy xuất nguồn gốc, sử dụng chỉ dẫn địa lý, xây dựng thương hiệu. Cũng chính những doanh nghiệp đó sẽ có đủ năng lực để ký kết hợp đồng với các doanh nghiệp phân phối ở bên kia biên giới, sử dụng phương thức vận chuyển quy mô lớn như đường biển, đường sắt để tối ưu chi phí. Như vậy, nông dân không phải vừa lo sản xuất, vừa lo bán hàng, doanh nghiệp cũng có thể đưa hoạt động xuất khẩu trái cây vào nề nếp”, ông Hải định hướng.

Cũng theo ông Hải, việc cấp bách hiện nay là đẩy mạnh đàm phán với Trung Quốc để mở rộng danh sách trái cây được nhập khẩu chính ngạch, ngoài 9 loại đã nêu ở trên, nếu không thì sầu riêng, na, bưởi, chanh leo, roi, mận vẫn mãi chỉ đi qua cửa khẩu phụ.

Nhận định cửa khẩu là một hạ tầng hết sức trọng yếu trong chuỗi logistics quốc tế, ông Hải cho rằng, các cửa khẩu biên giới thường nằm ở địa hình núi đồi, diện tích mặt bằng hạn chế. Do đó, bên cạnh việc đầu tư mở rộng hạ tầng cửa khẩu, cần phải giảm tải cho cửa khẩu bằng việc xây dựng hệ thống trung tâm logistics lùi vào trong nội địa.

“Các trung tâm logistics này không chỉ có kho mát, kho lạnh để bảo quản, sơ chế nông sản trước khi xuất khẩu mà còn là địa điểm kiểm tra, thông quan hàng hóa. Hàng sau khi thông quan chỉ việc niêm phong, đưa lên cửa khẩu để xuất qua biên giới, giảm bớt thời gian, quy trình làm thủ tục thông quan tại cửa khẩu”, ông Hải đưa giải pháp./.

Nguyễn Quỳnh/VOV.VN