Dịch Covid-19 ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động giao thương giữa Việt Nam và Trung Quốc, đặc biệt là khi phía Trung Quốc theo đuổi chính sách "Zero Covid", kiểm soát chặt chẽ biên giới, tăng cường công tác kiểm dịch đối với hàng hóa Việt Nam nhập khẩu vào Trung Quốc, nhất là hàng nông sản, khiến năng lực thông quan của các cửa khẩu phía Trung Quốc giảm mạnh, trong khi hàng hóa vẫn dồn về biên giới. Từ tháng 8/2021, phía bạn dừng hoạt động XNK qua cửa khẩu Cốc Nam, đồng thời các cửa khẩu phụ như Na Hình, Nà Nưa, Bình Nghi, Pò Nhung, Co Sâu, Bản Chắt vẫn chưa được phía Trung Quốc cho thông quan hàng hóa trở lại, gây sức ép lớn lên hoạt động XNK của Việt Nam.

Đặc biệt, từ cuối tháng 11/2021 đến nay, lượng hàng hoá từ nội địa lên các cửa khẩu rất lớn trong khi năng lực bến bãi và khả năng thông quan hàng xuất khẩu trong ngày chưa tăng thêm, khiến lượng phương tiện ùn ứ tại khu vực các cửa khẩu có thời điểm trên 5.000 phương tiện. Để từng bước tháo gỡ khó khăn, Lạng Sơn đã phối hợp với các Bộ ngành tập trung chỉ đạo, tăng cường các biện pháp phòng, chống dịch bệnh, xây dựng khu vực cửa khẩu “an toàn với Covid-19”; thiết lập “vùng đệm” nhằm kiểm soát dịch trên người và hàng hóa, điều tiết hợp lý hàng hóa vào các cửa khẩu để giữ “vùng xanh khu vực cửa khẩu”. Cùng đó, hỗ trợ doanh nghiệp xuất, nhập khẩu, như giảm phí bến bãi, sử dụng hạ tầng, giá dịch vụ và hỗ trợ tối đa các điều kiện sinh hoạt cho lái xe. Thường xuyên thông tin kịp thời đến UBND các tỉnh, thành phố, khuyến cáo các hiệp hội ngành hàng, tổ chức, doanh nghiệp liên quan nhằm phối hợp thực hiện quy định về phòng, chống dịch, chủ động xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh, điều tiết hợp lý từ sớm, từ xa lượng hàng hóa lên cửa khẩu. Đồng thời, duy trì và tăng cường cơ chế hội đàm, trao đổi thông tin nhằm đẩy mạnh quan hệ hợp tác thương mại biên giới…

Trong đó, Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn đã thực hiện chỉ đạo của Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan, UBND tỉnh Lạng Sơn và phối hợp với các cơ quan chức năng của địa phương triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm phân luồng, tuyến, chống dịch hiệu quả, tạo điều kiện thuận lợi để thông thương hàng hóa. Đến thời điểm này tổng lượng xe hàng chờ làm thủ tục xuất khẩu tại Lạng Sơn chỉ còn hơn 200 xe, giảm gần 20 lần so với thời điểm 19/12/2021.

Ông Nguyễn Tiến Bộ, Chi cục trưởng Chi cục hải quan cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị, cho biết: "Giữa doanh nghiệp và cơ quan hải quan phải thực sự là đối tác, đồng hành, không để xảy ra vướng mắc. Phải đặt ra những tiêu chí xuyên suốt từ kiến thức nghiệp vụ đến văn hóa ứng xử. Tôi nói với doanh nghiệp: những gì chúng tôi làm tốt thì doanh nghiệp ghi nhận, những gì chúng tôi làm chưa tốt thì nói với tôi để kịp thời chấn chỉnh. Hoàn thành thủ tục để xe được thông quan theo đúng yêu cầu của phía bạn về phòng chống dịch, về đầu xe, về bến bãi...đã khó. Lợi dụng hoàn cảnh để vẽ ra làm khó thêm cho doanh nghiệp là không được. Những lúc dịch dã thế này, cán bộ hải quan thay nhau ăn cơm trưa. Làm việc cả buổi trưa, tối làm việc đến 22h30. Cửa khẩu chưa một ngày nào dừng, nhưng giao dịch có phần trầm lắng hơn do dịch bệnh. Ngày thường lực lượng hải quan làm 24/7, còn ngày Tết chúng tôi chia 4 ca trực với đầy đủ các bộ phận làm thủ tục để giúp doanh nghiệp hoàn thành thủ tục".

Ghi nhận những nỗ lực của lực lượng hải quan trong hỗ trợ doanh nghiệp XNK, chị Hoàng Thị Lê, nhân viên doanh nghiệp tư nhân Hoàng Đức Phong, chuyên chuyên xuất khẩu các mặt hàng nông sản mít, thanh long, xoài... đang làm thủ tục tại cửa khẩu Hữu Nghị đánh giá: "Bên cạnh sự chủ động của doanh nghiệp thì các cơ quan chức năng, đặc biệt hải quan Lạng Sơn đã đồng hành với các doanh nghiệp khi thực hiện các thủ tục xuất nhập khẩu hàng hóa, việc thông qua bộ hồ sơ nông sản rất nhanh. Thậm chí có lúc quá giờ, hải quan Hữu Nghị vẫn phân hồ sơ, làm nhanh để hàng có thể thông quan nhanh nhất, kịp thời giao hàng cho phía bạn". Cũng theo chị Lê, hơn hai năm qua, dịch Covid-19 ảnh hưởng nặng nề đến hoạt động của cả doanh nghiệp và các cơ quan nhà nước. Khắc phục khó khăn, kiểm soát dịch bệnh, Ban quản lý kinh tế cửa khẩu, Hải quan Hữu Nghị, bộ đội biên phòng và các lực lượng liên quan đã tiến hành thành lập điểm test Covid dành riêng cho doanh nghiệp nên rất thuận tiện, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian.

Mặc dù tình hình Covid khá nghiêm trọng nhưng năm 2021 hoạt động XNK trên địa bàn Lạng Sơn vẫn tăng so với năm 2020 khoảng hơn 40%. Cục Hải quan Lạng Sơn đã thu nộp ngân sách Nhà nước 7.715,7 tỷ đồng, đạt 223,6% so với chỉ tiêu được giao. Nguyên nhân do kim ngạch nhập khẩu một số mặt hàng qua địa bàn tăng đột biến, do nhu cầu nhập khẩu các mặt hàng phục vụ sản xuất kinh doanh như ô tô và sơ mi rơ mooc, máy móc thiết bị, nhôm và thành phẩm... Ông Vy Công Tường, Phó Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh Lạng Sơn, cho biết: "Cuối năm 2021 xảy ra tình trạng ùn ứ nông sản xuất khẩu, giữa lúc hoạt động xuất khẩu nông sản dù bị ảnh hưởng của dịch bệnh vẫn đạt khoảng 5.000 - 6.000 tấn/ngày. Hải quan Lạng Sơn vừa đàm phán tại thực địa với các cơ quan chức năng Trung Quốc để nắm bắt tình hình chống dịch, đàm phán mở cửa khẩu, bàn phương án phòng chống dịch hiệu quả... Hai bên thống nhất bố trí trực đảm bảo giờ cho hàng hóa thông quan thuận lợi, đồng thời tuyên truyền cho các chủ hàng, doanh nghiệp thói quen, tập quán làm việc của phía bạn để kịp thời điều chỉnh, thích ứng (ví dụ cần làm thủ tục sớm hơn vì chênh lệch múi giờ)... Chúng tôi cũng thông báo với các tỉnh thành phố để hạn chế đưa hàng lên cửa khẩu nếu không có hợp đồng chặt chẽ với phía bạn. Trong dịp đầu xuân năm mới chúng tôi cũng có thư gửi Hải quan Nam Ninh Trung Quốc, trong đó ngoài việc chúc tết theo phong tục cổ truyền thì cũng đặt vấn đề tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu qua biên giới. Đồng thời phân công cán bộ công chức đảm bảo trực biên giới 24/24 để giải quyết tất cả các thủ tục hành chính liên quan".

Cùng với các giải pháp này, Cục Hải quan Lạng Sơn tham gia vào thực hiện nền tảng cửa khẩu số do UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức, Sở Thông tin và truyền thông triển khai trực tiếp. Việc áp dụng cửa khẩu số đồng thời tích hợp thêm một số thiết bị tự động như camera giám sát, barie điện tử sẽ giúp khác hàng giảm việc thực hiện thủ tục hành chính ở nhiều bước, nhiều khâu, nhiều cơ quan khác nhau. Giảm bớt nguồn lực của cơ quan chức năng khi thực hiện các bước rất phức tạp. Thứ ba giảm việc tiếp xúc giữa người dân, doanh nghiệp với cơ quan chức năng, sẽ giảm được mâu thuẫn tiêu cực có thể xảy ra./.