Mặc dù đang nắm giữ nhiều lợi thế để bứt phá, phát triển nhưng vùng ĐBSCL đang phát triển phân tán, quy mô nhỏ lẻ, giá trị thấp, chủ yếu phụ thuộc vào khai thác tài nguyên thiên nhiên. Vấn đề liên kết vùng, liên kết với vùng Đông Nam bộ, TP. Hồ Chí Minh để cùng phát triển vẫn đang là điểm nghẽn chưa thể gỡ nút thắt, khiến cho sự phát triển của vùng ĐBSCL không thực sự bền vững.

Sự liên kết vùng lỏng lẻo

ĐBSCL luôn gắn với những cụm từ trù phú, lợi thế tài nguyên, thiên nhiên ưu đãi, nguồn lao động dồi dào nhưng thực tế thì lại khác. Hạ tầng giao thông vùng thiếu và yếu, đây là điểm nghẽn mà các bộ, ngành, địa phương trong vùng đều thấy rõ. Chính giao thông kết nối yếu kém dẫn đến tăng chi phí trong các chuỗi giá trị sản xuất, giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp và kinh tế toàn vùng ĐBSCL. Ngoài ra, vùng ĐBSCL đang đứng trước những thách thức lớn từ biến đổi khí hậu, sạt lở gia tăng, chất lượng tăng trưởng giảm sút, lực lượng và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp chưa cao, cấu trúc kinh tế chưa thực sự ổn định, chất lượng nguồn nhân lực hạn chế và năng suất lao động ở mức thấp.

Trước những thách thức đã và đang đặt ra, vùng ĐBSCL cũng thực hiện nhiều sáng kiến liên kết để cùng phát triển và ứng phó với những tác động từ thiên nhiên. Tuy nhiên, sự liên kết lỏng lẻo chưa mang lại hiệu quả như kỳ vọng. Câu chuyện rõ nhất có thể thấy trong đợt dịch Covid-19 lần thứ 4, mỗi địa phương đưa ra biện pháp phòng, chống dịch và quy định khác nhau khiến giao thông gặp muôn vàn khó khăn. Chính sự thiếu thống nhất dẫn tới hàng hóa, nông sản bị đứt gãy từ cánh đồng đến nhà máy. Điều này đã khiến nhiều nông sản của người dân không thể tiêu thụ, thiệt hại lớn về kinh tế. Rõ ràng, vùng ĐBSCL muốn phát triển nhanh, bền vững thì không thể đi một mình.

Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch UBND tỉnh An Giang chia sẻ, để vùng ĐBSCL phát triển nhanh, bền vững cần xác định những khâu đột phá và giải quyết được điểm “nghẽn” về hạ tầng giao thông, nếu như không giải quyết được thì vùng ĐBSCL sẽ tiếp tục tụt hậu sâu so với các vùng khác trên cả nước. Bên cạnh việc giải quyết vấn đề trũng về giáo dục và đào tạo nghề, ông Nguyễn Thanh Bình cho rằng, cần phải tập trung đào tạo phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực có chất lượng cao đáp ứng nhu cầu thị trường, gắn phát triển nguồn nhân lực với phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ

“Để giúp vùng ĐBSCL phát triển vừa nhanh, vừa bền vững, bắt kịp với các khu vực khác cần xác định được những khâu đột phá trước mắt là gì. Và khi đã xác định được rồi thì nguồn lực nào để thực hiện và thời gian thực hiện. Nếu như thực hiện tốt thì vùng ĐBSCL phát triển, trở thành khu vực kinh tế trọng điểm không chỉ của vùng mà cả nước”, ông Nguyễn Thanh Bình nhìn nhận.

Thấy rõ vấn đề liên kết chưa thực sự mang lại hiệu quả mặc dù đã có những sáng kiến liên kết vùng ĐBSCL từ rất lâu, ông Lê Quang Mạnh, Bí thư Thành ủy Cần Thơ cho rằng, chính sự thiếu liên kết vùng ĐBSCL đã khiến các địa phương trong vùng mất đi những cơ hội từ các nhà đầu tư. Ngoài ra, hạ tầng giao thông chưa đồng bộ nên Cần Thơ chưa phát huy được vai trò trung tâm, kết nối với các địa phương trong vùng. “Việc phát huy vai trò trung tâm của Cần Thơ bị mờ nhạt bởi hạ tầng giao thông kìm hãm, thiếu những tuyến đường giao thông kết nối nội vùng, liên vùng và những tuyến đường để hàng hóa có thể xuất khẩu đi các nước trên thế giới. Chính điều này đã kiến cho Cần Thơ chưa thực sự trở thành một trung tâm kinh tế lớn để dẫn dắt các địa phương trong vùng cùng phát triển trong thời gian qua”, ông Lê Quang Mạnh thẳng thắn chỉ rõ.

Cần các giải pháp mang tính tổng thể

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng chia sẻ, ĐBSCL là vùng có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng trong phát triển đất nước, không chỉ là trụ đỡ, bảo đảm an toàn, an ninh lương thực, xuất khẩu nông sản, mà còn là một động lực thúc đẩy phát triển kinh tế của cả nước. Trong những năm qua, vùng ĐBSCL đạt được nhiều thành tựu trong phát triển kinh tế, xã hội. Tuy nhiên, nơi đây đang đối mặt với nhiều thách thức do tác động của biến đổi khí hậu, các hoạt động phát triển ở thượng nguồn châu thổ, mặt trái từ hoạt động phát triển kinh tế, xã hội, khai thác sử dụng tài nguyên với cường độ cao, thiếu bền vững, gây ô nhiễm môi trường, mất cân bằng sinh thái nghiêm trọng. Mặc dù vùng ĐBSCL gặp nhiều thách thức nhưng cơ hội cũng không ít để phát triển, vấn đề quan trọng là nhận thức được thách thức để quản lý rủi ro, nắm bắt cơ hội để tận dụng triệt để.

Theo PGS.TS Lê Anh Tuấn, chuyên gia nghiên cứu biến đổi khí hậu, vai trò liên kết vùng ĐBSCL chưa được thể hiện rõ, việc mạnh địa phương nào địa phương đó sản xuất và câu chuyện chạy theo số lượng đã khiến người dân chịu ảnh hưởng nặng nề khi dịch bệnh xảy ra thời gian qua. Một số địa phương đã nhận thức rõ được vấn đề, đảo chiều ưu tiên thủy sản, trái cây rồi mới đến lúa gạo. Những địa phương ven biển đã tập trung vào mô hình tôm - lúa đã mang lại hiệu quả kinh tế cao gấp nhiều lần so với thuần túy trồng lúa.

Ông Lê Anh Tuấn cho rằng, để ĐBSCL phát triển bền vững cần thể hiện rõ được tính liên kết vùng và liên kết các nhà liên quan trong phát triển ĐBSCL. Đồng thời, phát huy các tiềm năng, lợi thế của vùng, biến thách thức thành cơ hội, hướng tới mục tiêu phát triển vùng bền vững, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu.

Vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là một trong sáu vùng kinh tế trọng điểm của cả nước, nắm giữ nhiều tiềm năng, thế mạnh về xuất khẩu nông sản của đất nước, là một trong những động lực thúc đẩy phát triển kinh tế của cả nước, đóng vai trò quan trọng trong đảm bảo an ninh lương thực của quốc gia. Tuy nhiên, việc liên kết, kết nối nội vùng với TP. Hồ Chí Minh, vùng Đông Nam bộ chưa đạt kỳ vọng. Nguyên nhân sâu xa của vấn đề là hạ tầng giao thông chưa đồng bộ khiến thu hút các nhà đầu tư lớn chưa nhiều, vai trò của Hội đồng Điều phối vùng ĐBSCL vẫn còn mờ nhạt. Hội đồng Điều phối vùng được thành lập nhằm tham mưu, đề xuất và giúp Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, điều phối, kiểm tra, giám sát việc thực hiện liên kết vùng, phát triển bền vững ĐBSCL. Trước những thách thức, cơ hội đan xen, cần thể hiện hơn nữa vai trò Hội đồng Điều phối vùng, đặc biệt trong đề xuất các giải pháp mang tính tổng thể liên ngành, kết nối vùng, các chương trình, dự án trọng điểm mang tính động lực thúc đẩy sự phát triển bền vững cho vùng ĐBSCL./.