Mỗi sản phẩm nông nghiêp là một câu chuyện văn hoá

Những mảnh ruộng bậc thang tại Mù Cang Chải Yên Bái dù cho năng suất, sản lượng không cao bằng các địa phương nhưng nếu biết cách khai thác nét đặc sắc, độc đáo từ thiên nhiên, cảnh quan, thổ nhưỡng, văn hoá các dân tộc thiểu số, thì những thửa ruộng này có thể tạo nên giá trị tích hợp, lan toả, bền vững. Khi ấy người Mù Cang Chải trồng lúa chỉ để …bán hương.

Hay nói cách khác chính những “nguồn vốn văn hoá”, “nguồn vốn xã hội” phong phú, giàu chiều sâu, đậm bản sắc mới có thể tạo nên điểm nhấn khác biệt cho những sản phẩm nông nghiệp, tạo nên sức bật lớn lao cho vùng trung du và miền núi Bắc Bộ.

Điều này giúp thay đổi tư duy khi đánh giá nhìn nhận về tiềm lực, khả năng phát triển kinh tế - xã hội của một vùng đất, một địa phương, một khu vực, thường được xem xét bằng những nguồn lực hữu hình như: đất đai, điều kiện địa lý, tài nguyên thiên nhiên, lực lượng lao động.

Dưới góc nhìn này, sản phẩm nông nghiệp có thể tối ưu hoá giá trị tăng thêm trên một đơn vị diện tích, thể hiện ở tư duy duy kinh tế trong sản xuất và tiêu thụ, lĩnh hội, tiếp nối đúng tinh thần Nghị quyết 11-NQ/TW của Bộ Chính trị: “Phát triển nông nghiệp vùng trung du và miền núi Bắc Bộ theo hướng hàng hoá, sản xuất an toàn, sạch, hữu cơ, xanh, đặc sản”.

Thực tế cho thấy, tại các quốc gia có nền nông nghiệp tiên tiến, nhiều mô hình sản xuất, kinh doanh nông sản ở những vùng đất có quy mô đất đai không lớn như vùng trung du và đồi núi nước ta đã đạt được hiệu quả cao nhờ việc gắn với đặc trưng khí hậu, thổ nhưỡng vùng. Các sản phẩm đó được giới thiệu bằng những câu chuyện gắn với nét đẹp văn hoá độc đáo, nhất là văn hoá các dân tộc định cư lâu đời. Đó còn là sự cam kết về cách thức, quy trình sản xuất nông nghiệp tử tế, an toàn, thân thiện với môi trường, đặt sức khoẻ của người tiêu dùng lên ưu tiên hàng đầu.

Tham khảo các mô hình hiệu quả này, Bộ NN&PTNT đang triển khai, kết nối doanh nghiệp, nhà khoa học, chuyên gia am tường, để trao đổi, thảo luận, thí điểm các mô hình nông nghiệp phù hợp, phát huy thế mạnh và nét khác biệt của vùng, góp phần cải thiện sinh kế, tăng thêm thu nhập và nâng cao chất lượng sống của người nông dân.

Phát triển kinh tế lâm nghiệp đa dụng, đa chức năng

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết: “Chúng tôi đang đặt hàng các viện, trường nghiên cứu giống và quy trình canh tác các loại cây dưới tán rừng, trong đó có cây dược liệu, cây gia vị, hoa cảnh dưới tán rừng, và có chính sách hỗ trợ từ sản xuất đến kết nối thị trường. Những sinh cảnh tuyệt đẹp với mặt hồ, sông suối kết hợp nuôi trồng thuỷ sản, hoà quyện với màu xanh núi rừng, sẽ thu hút du khách tìm đến trải nghiệm, nuôi dưỡng tình yêu thiên nhiên. Khái niệm “rừng vàng” mà ông cha ta gửi gắm, chuyển tải nhiều hàm nghĩa sâu sắc, chứ không chỉ đơn thuần là khai thác gỗ, sản vật quý hiếm theo tư duy đơn giá trị”.

Cần quan tâm phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững, không đánh đổi tăng trưởng bằng sự suy thoái môi trường, làm mất đi đa dạng sinh học, cân bằng tự nhiên. Một cây xanh, một khu rừng không chỉ có giá trị từ ngành khai thác, chế biến gỗ, mà hơn hết, còn được xem là một nguồn lực thiên nhiên, với tính “đa dụng”, “đa chức năng”.

Bên cạnh giá trị kinh tế từ sản xuất gỗ thô, rừng còn là không gian bảo tồn động vật hoang dã, là nơi trải nghiệm cảnh quan thiên nhiên, là nơi gìn giữ tính đa dạng sinh học, hấp thụ khí các-bon… Những giá trị gần như vô hình đó tạo ra không gian sống hài hoà, thân thiện giữa con người với thiên nhiên. Cân bằng hệ sinh thái giúp con người được tận hưởng những lợi ích thiên nhiên ban tặng.

Bộ NN&PTNT đang định hướng “Chương trình phát triển kinh tế rừng đa dụng”, với mục tiêu chăm chút cho giá trị kinh tế dưới tán rừng. Đó là vô số những những loài thảo mộc tự nhiên, dược liệu có giá trị dinh dưỡng cao. Ngành dược liệu tự nhiên sẽ là giá trị mới, điều mà Tuyên Quang, Bắc Kạn, Lai Châu và nhiều địa phương khác đang theo đuổi và thành công bước đầu.

Khuyến khích tham gia vào các mô hình liên kết

Để thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp phát triển nông nghiệp vùng trung du và miền núi Bắc Bộ theo hướng hàng hoá, sản xuất an toàn, sạch, hữu cơ, xanh, đặc sản, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, cần đến nguồn lực con người và sự tham gia tích cực của người nông dân, của đồng bào dân tộc thiểu số, của cộng đồng dân cư, với vai trò chủ thể. Chính yếu tố con người mới thật sự là động lực, xung lực tạo bước đột phá mạnh mẽ cho khu vực điều kiện còn hạn chế này.

Cần có những kế hoạch cập nhật kiến thức, huấn luyện cho người dân thông qua đội ngũ khuyến nông cơ sở, ngay tại bản làng. Thông qua các chương trình đào tạo, tập huấn, khuyến khích người nông dân tham gia vào các mô hình liên kết, hợp tác. Tuyên truyền để người dân hiểu được giá trị của sự hợp tác, có nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của hợp tác xã, thấm đẫm triết lý “muốn đi nhanh thì đi một mình, muốn đi xa thì đi cùng nhau”.

Đó là, cùng nhau làm du lịch nông nghiệp - nông thôn; cùng nhau khôi phục làng nghề truyền thống; cùng nhau gìn giữ và phát huy những giá trị văn hoá, tài nguyên bản địa; cùng nhau nâng cao chất lượng sống ngày một tốt hơn. Cùng với đó cần phát huy vai trò đầu tàu của doanh nghiệp khởi nghiệp quy mô vừa và nhỏ để dẫn dắt tiếp cận các mô hình mới; khuyến khích sự thay đổi tích cực của người nông dân, của đồng bào dân tộc thiểu số, của cộng đồng dân cư trong cách nghĩ, cách làm, từ thói quen, tập quán sinh hoạt ngày thường cho tới cách thức sản xuất, kinh doanh nông nghiệp ở vùng trung du và miền núi Bắc Bộ.

Trên thực tế, có nhiều bạn trẻ dân tộc thiểu số năng động, giàu nhiệt huyết, khởi sự lập nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, du lịch cộng đồng. Như chủ nhiệm hợp tác xã ở Tuyên Quang một mình xuôi tàu hoả vào Nam để giới thiệu quả cam sành Hàm Yên tươi ngon, theo quy trình canh tác an toàn, theo hướng hữu cơ. Hay chủ cơ sở du lịch lưu trú ở Vân Hồ, Sơn La miệt mài thay đổi cách nghĩ, cách làm, cách phục vụ, đem đến những trải nghiệm thân thiện, gần gũi, đáng nhớ với du khách trong và ngoài nước.

Khang A Tủa kiên định hành trình theo đuổi con đường học vấn, đau đáu nỗi trăn trở: “Em nghĩ vùng cao không cần xây thêm trường nữa. Vì trường học ở vùng cao có lẽ đã tương đối đủ rồi. Chúng ta cần “xây” người dạy, và “xây” cách dạy nhiều hơn”.

Đó là câu chuyện của những người dân bản làng du lịch cộng đồng Sin Suối Hồ, Lai Châu quyết tâm thay đổi số phận, làm chủ vận mệnh, đem đến sức sống mới cho một bản làng heo hút từng là điểm đen về ma tuý.

“Mỗi sự thay đổi, dù là nhỏ nhất của người nông dân, của đồng bào dân tộc thiểu số, của cộng đồng dân cư, đều có thể tạo nên những bước ngoặt, tạo nên những kết quả tích cực. Qua đó, có thể nhận thấy rằng, bên cạnh sự hỗ trợ về điều kiện vật chất hay nguồn lực hữu hình, cần hướng đến việc đồng hành, tiếp sức đi vào chiều sâu, từng bước khơi gợi, tạo dựng những giá trị cốt lõi, căn cơ, bền vững”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.