Xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn gặp khó

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam, trong 5 tháng đầu năm 2022, kim ngạch xuất khẩu rau quả Việt Nam đạt 1 tỷ 4 USD, giảm 17% so với 5 tháng đầu năm 2021 do thị phần tại Trung Quốc giảm sâu (xuất khẩu 4 tháng đầu năm sang thị trường Trung Quốc đạt 625 triệu USD, giảm 28% so với cùng kỳ).

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cho biết, chính sách "Zero COVID" của Trung Quốc vẫn là khó khăn lớn cho xuất khẩu rau quả của Việt Nam cũng như các nước trong khu vực ở thời điểm hiện tại. Trong thời gian qua, các mặt hàng xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc đều có dấu hiệu giảm, chỉ riêng mặt hàng chuối phát triển vượt bậc. Trong 5 tháng 2022, Trung Quốc nhập khẩu 742 nghìn tấn chuối, tăng 10% so với cùng kỳ, trong đó chuối Việt Nam chiếm 43%, vượt qua Phillipines với 28%.

Ông Đặng Phúc Nguyên khẳng định, Trung Quốc là thị trường quan trọng. Để gia tăng thị phần nhập khẩu của thị trường này, các mặt hàng Việt Nam cần cải thiện chất lượng.

Bà Ngô Tường Vy, Phó Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu chia sẻ, nếu nông sản vẫn canh tác theo thói quen cũ thì khó tiêu thụ được. Do đó, tất cả các đơn vị tham gia chuỗi liên kết từ cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, nông dân đều phải chủ động thay đổi, tích cực vào cuộc thì mới có thể thành công.

Ông Lương Phước Vinh, Giám đốc khu vực Đông Nam Á, Tập đoàn Tentamus đánh giá, sản xuất tại vùng nguyên liệu của Việt Nam đã được triển khai tốt. Thế nhưng nông sản của Việt Nam lại đang thiếu thông tin để định hướng thị trường và quá phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc.

Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Công ty Xuất nhập khẩu Vina T&T Group chia sẻ: Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đi tìm vùng nguyên liệu được cấp mã số vùng trồng để thu mua gặp rất nhiều khó khăn, dễ trùng lặp, vướng mắc với các đơn vị, doanh nghiệp khác.

Bên cạnh đó, việc cấp chứng nhận mã số vùng trồng theo từng năm gây khó khăn cho doanh nghiệp khi phải liên tục xin cấp lại chứng nhận, làm cho công tác xuất khẩu, bàn giao đơn hàng cho đối tác quốc tế bị chậm trễ. Ngoài ra, doanh nghiệp không thể đi tới tất cả các địa phương để làm mã số vùng trồng.

Cập nhật xu hướng tiêu dùng mới

Ông Nguyễn Đình Tùng đưa ra kiến nghị, các địa phương nên chủ động xây dựng những vùng trồng được cấp mã số, khi doanh nghiệp có nhu cầu, đăng ký, địa phương cung cấp, sẽ thuận lợi hơn rất nhiều. Khi tham gia hội chợ quốc tế nên xây dựng một ngôi nhà chung cho trái cây Việt Nam thay vì chia nhỏ thành nhiều gian hàng cho từng doanh nghiệp như hiện nay. Bên cạnh đó, những doanh nghiệp được chọn phải thể hiện sự chuyên nghiệp, trau chuốt hình ảnh để tôn vinh, nâng tầm, khẳng định thương hiệu của trái cây Việt Nam với bạn bè quốc tế.

Ông Lương Phước Vinh đưa ra gợi ý, nhiều thị trường ở châu Âu rất tiềm năng, không thua kém thị trường Trung Quốc. Tiêu chuẩn mà các thị trường này đưa ra cũng không quá gắt gao. Điều quan trọng là chúng ta cần hiểu được bản chất và yêu cầu của thị trường, các đối tác châu Âu sẽ sẵn sàng hỗ trợ chúng ta.

Bà Ngô Tường Vy đề xuất, các doanh nghiệp nên học hỏi cách làm hay ở những nước làm tốt như Thái Lan trong việc từng bước nâng tầm thương hiệu sản phẩm. Cụ thể: "Xây dựng đội, nhóm đi đến từng vườn để kiểm tra chất lượng, tính toán được các chỉ số để cho ra sản phẩm có độ đồng đều, chất lượng cao nhất. Bên cạnh đó, hợp tác xã, người sản xuất phải thay đổi tư duy theo hướng chú trọng sản xuất an toàn, chất lượng".

Chia sẻ về câu chuyện phát triển thương hiệu trái cây của Thái Lan từ Hội chợ Thaifex Anuga Asia 2022 vừa qua, bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp hàng Việt Nam chất lượng cao cho biết, trong khi chúng ta còn đang bán sầu riêng tươi, sầu riêng sấy, sầu riêng đông lạnh thì Thái Lan đã tổ chức được những bữa tiệc buffet sầu riêng tại các nhà hàng. Giải pháp phát triển nông nghiệp của Thái Lan là thay đổi tư duy của người nông dân. Chính họ phải là người tự quyết định sự thành công hay thất bại, họ cần tự trăn trở với chất lượng, tiêu chuẩn sản phẩm của mình. Bên cạnh đó, tổ chức một hệ sinh thái đồng hành xuyên suốt với người dân để hỗ trợ, giúp đỡ họ lúc khó khăn.

Từ thực trạng trên, Diễn đàn kết nối 970 (Tổ công tác 970) của Bộ NN&PTNT đặt ra mục tiêu kết nối thông tin cung cầu để thúc đẩy tiêu thụ nông sản giữa các vùng sản xuất đến các thành phố lớn và các tỉnh trong cả nước cũng như xuất khẩu. Qua đó, tăng cường chia sẻ thông tin, đặc biệt thông tin về sản xuất, chế biến và tiêu thụ nhằm hỗ trợ tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất, lưu thông và tiêu thụ nông sản.

Ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản cho biết, sản phẩm của diễn đàn sẽ báo cáo trình Chính phủ, đồng thời giúp ngành nông nghiệp và các Bộ, ban, ngành liên quan có cái nhìn toàn diện về cơ hội, thách thức của cây ăn quả. Từ đó, kiến tạo, hoạch định công tác chế biến, phân tích thị trường.

Trên cơ sở đó ông Toản kiến nghị: Tăng cường các liên kết sản xuất, đặc biệt là những chính sách hỗ trợ hợp tác xã (HTX), doanh nghiệp (DN) nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp. Đây là những đối tượng thường khó đi một mình và gặp nhiều rào cản khi đưa nông sản vào các kênh tiêu thụ.

Cơ quan quản lý, DN, HTX, người dân xác định rõ, sát thực tế về cơ cấu giá thành sản xuất nông sản. Đây là cơ sở để ngành nông nghiệp chuyển đổi từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp.

Cần xây dựng các trung tâm logistics, bảo quản ở khu vực cửa khẩu, vùng nguyên liệu lớn. Sắp tới một đoàn công tác của Chính phủ sẽ thị sát Trung tâm giao dịch nông, lâm, thủy sản châu Á - Thái Bình Dương tại lối mở Km3+4 Hải Yên, Móng Cái, Quảng Ninh. Đây là trung tâm lớn, có ý nghĩa chiến lược với xuất khẩu nông sản, lượng hàng hóa thông qua dự kiến khoảng 3 triệu tấn/năm.

Các HTX cần kết hợp với nhau để giảm chi phí vật tư đầu vào như thuốc BVTV, phân bón, xăng dầu... Đề nghị Hiệp hội Rau quả Việt Nam giữ liên hệ, và thường xuyên trao đổi với Văn phòng Điều phối nông nghiệp, nông thôn vùng ĐBSCL nhằm giải quyết cụ thể các vấn đề liên quan đến dự trữ nông sản, phục vụ trực tiếp cho thị trường, HTX, doanh nghiệp.

Cục trưởng Nguyễn Quốc Toản nhấn mạnh: “Song song với việc chuẩn hóa nông sản, chúng ta cần đẩy mạnh khâu chế biến, bảo quản rau quả, đầu tư vào chuỗi kho lạnh. Tất cả phải đi vào thực chất và giúp bà con nông dân yên tâm canh tác trên thửa ruộng của mình”.