Có ý kiến cho rằng, để việc sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả bên cạnh việc tuyên truyền thì cũng cần thiết phải có chế tài để việc sử dụng tiết kiệm hiệu quả.

Tiết kiệm, hiệu quả thành công tác thường xuyên

Thông tin tại Toạ đàm "Tiết kiệm điện – Từ chính sách đến cuộc sống", ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) chia sẻ, Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ sử dụng năng lượng chưa hiệu quả. “So sánh theo hệ số quy đổi, để có 1.000 USD thì chúng ta cần 376 tấn dầu quy đổi. Trong khi trung bình trên thế giới chỉ vào khoảng 170 tấn dầu quy đổi, với các nước trong OECD thì con số này khoảng 104 tấn dầu quy đổi, với Singapore là 99 tấn dầu quy đổi, Nhật Bản là 90 tấn dầu quy đổi. Như vậy, để làm ra 1.000 USD, chúng ta đang tiêu thụ năng lượng gấp khoảng 2-3 lần các quốc gia khác. Đây là thách thức rất lớn để chúng ta phải làm tốt hơn công tác sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả trong thời gian tới”, ông Võ Quang Lâm cho hay.

Ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và phát triển bền vững (Bộ Công thương) cho biết, năm 2024, việc cung ứng điện sẽ gặp rất nhiều khó khăn do tình hình El Nino còn diễn ra phức tạp; nhu cầu về sử dụng điện được dự báo sẽ tăng trưởng mạnh do đà phục hồi kinh tế và phục hồi sản xuất, nhất là các ngành hàng chế biến xuất khẩu.

Vấn đề sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, nhất là tiết kiệm điện đã được Thủ tướng Chính phủ và lãnh đạo Bộ Công Thương quan tâm chỉ đạo và triển khai thực hiện thành công tác thường xuyên. Trong năm 2023, Bộ Công Thương đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 20, ngày 8/6/2023 về tăng cường tiết kiệm điện trong giai đoạn 2023-2025 và các năm tiếp theo. Bộ Công Thương với vai trò là cơ quan đầu mối của Chính phủ thực hiện Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả cũng đã tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và chỉ đạo EVN cũng như các địa phương trên cả nước thực hiện có hiệu quả và mạnh mẽ các giải pháp thúc đẩy sử dụng điện, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Là một trong những đơn vị tiên phong trong chương trình tiết kiệm điện, Tổng công ty Điện lực miền Bắc (EVNNPC) đã có nhiều việc làm thiết thực để đưa Chỉ thị 20 vào cuộc sống. Theo lãnh đạo EVNNPC, năm 2023, đơn vị này tiên phong triển khai các chương trình sử dụng năng lượng điện tiết kiệm, hiệu quả, ghi dấu ấn trong công tác tiết kiệm điện. Sản lượng điện tiết kiệm đạt hơn 1,82 tỷ kWh, đạt 2,18% so với điện thương phẩm. Trong đó: sản xuất công nghiệp đạt hơn 1,1 tỷ kWh, kinh doanh dịch vụ 86,75 triệu kWh (đạt 3,08%), hành chính sự nghiệp đạt 81,55 triệu kWh (đạt 4,61%), chiếu sang công cộng, quảng cáo 79,62 triệu kWh (đạt 9,86%), sinh hoạt 470,08 triệu kWh (đạt 1,94%).

Cũng theo lãnh đạo EVNNPC, tính đến hết năm 2023, toàn Tổng công ty đã ký biên bản thỏa thuận tham gia DR với 3.906 khách hàng sử dụng điện từ 1 triệu kWh/trở lên, đạt tỷ lệ 97,82%.

Dù đạt được những thành quả đáng khích lệ trong năm 2023, bước sang năm 2024, công tác tiết kiệm điện cũng như chương trình DR của EVNNPC vẫn đối diện với không ít khó khăn, thách thức, cần sự chung tay của toàn xã hội trong việc nâng cao ý thức tiết kiệm điện.

Cần chế tài để đạt hiệu quả?

Để thực hiện việc tiết kiệm điện, lâu nay Bộ Công Thương, ngành điện và các tỉnh, thành phố đẩy mạnh việc tuyên truyền đến người dân, doanh nghiệp. Dù đã đạt được những con số tiết kiệm điện cụ thể, song với nhu cầu sử dụng điện ngày càng gia tăng thì cũng có ý kiến cho rằng, để việc sử dụng điện tiết kiệm, hiệu quả bên cạnh việc tuyên truyền thì cũng cần thiết phải có chế tài.

Thời gian qua, EVN quan tâm hơn đến nhóm khách hàng sản xuất công nghiệp, bởi họ chiếm tỷ lệ cao và nếu làm tốt thì sẽ có cơ hội tiết kiệm điện rất nhiều. Năm 2023, trong tổng số 253 tỷ kWh điện thương phẩm, riêng nhóm khách hàng sử dụng năng lượng trọng điểm là 107 tỷ kWh. EVN đặt ra mục tiêu năm 2024 tiết kiệm được 5,5 tỷ kWh và phấn đấu tiết kiệm 6 tỷ kWh đến hết năm 2024.

Theo ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh, Nghị định 100 của Chính phủ về xử phạt nồng độ cồn có hiệu quả rất tốt, người dân tuân thủ và dần thành thói quen. Vì thế, ông Hà Đăng Sơn đặt vấn đề, phải chăng tiết kiệm điện, tiết kiệm tài nguyên cũng phải có những chế tài nặng tương tự, thay vì hiện nay các quy định đa phần vẫn mang tính chất khuyến khích, giáo dục.

PGS.TS Trần Đình Thiên cũng cho rằng: Văn hóa sử dụng điện phải trở thành lối sống, nhu cầu thiết thân của mỗi người nhưng hãy bắt đầu từ các chế tài mạnh để tạo thành thói quen.

Ông Trịnh Quốc Vũ cho hay, Bộ Công Thương đã chỉ đạo EVN thỏa thuận với các khách hàng sử dụng điện lớn về dịch chuyển công suất đỉnh của phụ tải điện ra khỏi giờ cao điểm của hệ thống, thỏa thuận về cắt giảm công suất đỉnh tại các thời điểm hệ thống có nguy cơ thiếu điện. Tuy nhiên, đối với việc quản lý nhu cầu phụ tải đang thiếu chế tài.

Tại hội nghị “EVNNPC đồng hành cùng khách hàng sử dụng điện” được tổ chức đầu tháng 4/2024, Tổng giám đốc EVNNPC Nguyễn Đức Thiện cho biết, hiện nay, chưa có cơ chế khuyến khích đối với doanh nghiệp và người dân khi tham gia các chương trình tiết kiệm điện cũng như chưa có chế tài đối với các khách hàng sử dụng điện không chấp hành luật sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả. Vì vậy, đề nghị bộ, ban ngành liên quan, ban hành các tiêu chuẩn, quy định cụ thể trong việc xét duyệt và chấp thuận chủ trương đầu tư với các dự án tại các tỉnh, thành trên tinh thần khuyến khích các dự án sử dụng công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường; xây dựng chỉ tiêu đánh giá việc thực hiện tiết kiệm điện với các công sở, các đơn vị hành chính sự nghiệp, cơ sở chiếu sáng công cộng, cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm tại các địa phương và có chế tài cụ thể.

Do đó, trong Luật Điện lực (sửa đổi) sắp tới, cần có cơ chế về chế tài, cũng như cơ chế khuyến khích cho các khách hàng đồng hành với các chương trình tiết kiệm điện, chương trình điều chỉnh phụ tải điện của EVN. Bởi, chúng ta vừa khuyến khích vừa cần có chế tài xử phạt những đơn vị không thực hiện hoặc thực hiện không nghiêm các quy định pháp luật về tiết kiệm điện.