Năm 2019, dịch bệnh đặc biệt là dịch tả lợn châu Phi, thiên tai và giá cả nông sản sụt giảm gây thiệt hại lớn cho nông nghiệp. Vượt qua khó khăn, ngành nông nghiệp duy trì được đà tăng trưởng khá và đạt được những kết quả tích cực, nhiều chỉ tiêu vượt kế hoạch đề ra, tốc độ tăng GDP toàn ngành khoảng 2,2%.

Khơi thông nhiều thị trường khó tính

Năm 2019, đồng thời với hội nhập sâu hơn, nông nghiệp đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức đặc biệt là quy định khắt khe về truy xuất nguồn gốc xuất xứ, tiêu chuẩn an toàn thực phẩm... khiến xuất khẩu các mặt hàng chủ lực luôn đứng trước những rủi ro. Trong bối cảnh đó, công tác mở cửa thị trường, xúc tiến thương mại nông - lâm - thủy sản được chú trọng, kịp thời giải quyết các vướng mắc để thúc đẩy xuất khẩu nông - lâm - thủy sản sang các thị trường tuyền thống và mở rộng thêm đối với các thị trường có tiềm năng.

Tháng 10/2019, Việt Nam đã xuất khẩu chính ngạch lô sữa đầu tiên sang thị trường Trung Quốc. Đây là sự kiện đặc biệt quan trọng, bước ngoặt của nền nông nghiệp Việt. Cũng tại thời điểm này, thịt lợn mảng đông lạnh, thịt gà chế biến và tổ yến cũng hoàn thành bước đàm phán với cơ quan có thẩm quyền của Hồng Kông (Trung Quốc) để xuất khẩu.

Về thủy sản xuất khẩu, năm 2019 đánh dấu bước tiến mới, Mỹ đã công nhận tương đương đối với mặt hàng các da trơn Việt Nam. Và Trung Quốc đã chấp thuận nhập khẩu 48 loài thủy sản sống và 128 loại sản phẩm thủy sản sơ chế, chế biến được từ Việt Nam.

Đối với lĩnh vực lâm nghiệp, việc triển khai thực hiện Hiệp định VPA/FLEGT và tham gia các Hiệp định Thương mại tự do (FTA) đã mang lại nhiều cơ hội cho ngành chế biến, xuất khẩu gỗ. Giá trị sản xuất lâm nghiệp tăng 8,0%, vượt kế hoạch đề ra. Đến nay, tỷ lệ diện tích rừng trồng từ nguồn giống có kiểm soát và chứng nhận đạt 91%.

Mặc dù khó khăn về thị trường, giá hầu hết các mặt hàng nông sản giảm từ 10 - 15%, nhưng tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản dự kiến đạt 41,3 tỷ USD tăng khoảng 3,2% so với với năm 2018. Thặng dư thương mại toàn ngành ước đạt mức kỷ lục 10,4 tỷ USD, tăng 19,3% so với năm 2018. Cùng với đó, 8 nhóm mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu trên 1,0 tỷ USD tiếp tục duy trì, trong đó có 4 mặt hàng trên 3 tỷ USD  là gỗ và sản phẩm gỗ, tôm, rau quả, hạt điều.

Khẳng định vai trò của kinh tế nông nghiệp

Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thông (NN&PTNT) Nguyễn Xuân Cường, cho biết, Bộ đã tích cực đàm phán để có thêm các loại quả tươi có giá trị cao xuất khẩu sang các thị trường Mỹ, Úc, Nhật Bản, Trung Quốc...; Đồng thời, thúc đẩy xuất khẩu thịt gà chế biến sang Nhật Bản, lợn sữa sang Malaysia, Hồng Kông và mật ong sang EU, Hoa Kỳ...

Phát biểu tại Hội nghị trực tuyến tổng kết ngành nông nghiệp năm 2019 và triển khai kế hoạch năm 2020, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đánh giá: Ngành nông nghiệp có đóng góp lớn vào đời sống của người dân Việt Nam (hiện có khoảng 60% dân số sống ở nông thôn). Chính vì vậy, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến lĩnh vực nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Năm 2019, chúng ta đã giành thắng lợi của nền kinh tế đất nước, với tăng trưởng cao hơn 7%. Lần đầu tiên kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt hơn 500 tỷ USD, tỷ lệ đói nghèo giảm nhanh hiện chỉ còn 1,45%. Tầng lớp trung lưu ngày càng gia tăng, đây cũng là lợi thế để ngành nông nghiệp khai thác.

Mặc dù liên tiếp gặp khó khăn, thế nhưng ngành nông nghiệp nỗ lực phấn đấu và đã đạt được nhiều chỉ tiêu xuất sắc, các hình thức sản xuất, chế biến, tiêu thụ, thị trường có nhiều chuyển biến tích cực. Một số vùng chuyển canh mới gắn với thị trường: Sơn La, Bắc Giang, An Giang... Ngành sản xuất, chế biến đồ gỗ tiếp tục có đóng góp xuất khẩu, sữa Việt Nam lần đầu xuất khẩu, đặc biệt lần đầu tiên Việt Nam có gạo ST 25 đạt danh hiệu gạo ngon nhất thế giới.

Năm 2019, đã thành lập mới được 06 liên hiệp hợp tác xã nông nghiệp (HTX NN), 1.800 HTX NN, nâng tổng số lên 45 Liên hiệp HTX NN, 15.300 HTX NN. Xây dựng và vận hành ổn định gần 1.484 chuỗi liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ nông sản với 2.374 sản phẩm và 3.267 địa điểm bán nông sản. Lực lượng doanh nghiệp nông nghiệp tiếp tục tăng trưởng mạnh, thành lập mới 2.756 doanh nghiệp, tăng 25,3% so với năm 2018, nâng tổng số doanh nghiệp trực tiếp đầu tư vào nông nghiệp lên 12.581 doanh nghiệp, tăng 36,2%.

Hướng đến nền nông nghiệp hiện đại

Năm 2020, tình hình thế giới, khu vực được dự báo sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường như: kinh tế tăng trưởng chậm; chiến tranh thương mại giữa các nền kinh tế lớn, nhiều quốc gia tăng cường sử dụng hàng rào kỹ thuật và các biện pháp tự vệ thương mại để bảo vệ sản xuất trong nước. Đặc biệt, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đang diễn ra tác động mạnh mẽ trên nhiều phương diện, cùng với sự gia tăng dân số, nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm nông nghiệp trên thế giới có xu hướng tăng nhưng yêu cầu về chất lượng và an toàn thực phẩm ngày càng cao hơn.

Ngành nông nghiệp tiếp tục xác định đối mặt với nhiều khó khăn cố hữu và  những thách thức mới đó là chất lượng sản phẩm, đảm bảo an toàn sản phẩm còn thấp, năng lực cạnh tranh của ngành hạn chế thị trường tiêu thụ thiếu ổn định. Hạn hán, thiếu nước sản xuất, sinh hoạt, xâm nhập mặn ở nhiều nơi sẽ diễn biến phức tạp, khó lường hơn. Dịch bệnh trên cây trồng vật nuôi ngày càng diễn biến phức tạp, trong đó bệnh dịch tả lợn châu Phi cần thời gian dài để xử lý. Bên cạnh đó, việc gỡ “Thẻ vàng” của EC đối với đánh bắt hải sản cần giải quyết dứt điểm...

Ngoài ra, tái cơ cấu ngành nông nghiệp chưa đồng đều, sản xuất theo chuỗi giá trị chưa phổ biến, công nghiệp chế biến chưa đồng đều, năng suất lao động trong nông nghiệp vẫn còn thấp...

Thủ tướng yêu cầu trong thời gian tới cần tập trung đào tạo lao động hướng vào vùng nông thôn để giải quyết việc làm, giảm tỷ lệ lao động trong nông nghiệp. Năm 2020, ngành nông nghiệp cần chủ động các giải pháp để thích ứng với tình hình thiên tai, đặc biệt là hạn hán và xâm nhập mặn để giảm thiểu thiệt hại.

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho rằng, trong giai đoạn tới, trước các bối cảnh và yêu cầu mới định hướng tổng thể phát triển ngành là tiếp tục cơ cấu lại nông nghiệp gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng và xây dựng và nông thôn mới.

Tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị với 3 nhóm sản phẩm chủ lực đó là nhóm sản phẩm chủ lực quốc gia, nhóm sản phẩm chủ lực cấp tỉnh và nhóm sản phẩm chủ lực địa phương theo chương trình “Mỗi xã một sản phẩm. Cùng với đó, khai thác và tận dụng tốt lợi thế nền nông nghiệp nhiệt đới, xây dựng và phát triển vùng chuyên canh hàng hóa chất lượng cao, quy mô lớn đạt tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm; kết nối nông nghiệp với công nghiệp chế biến, bảo quản và thị trường, xuất khẩu, với chuỗi giá trị toàn cầu.

Ngoài ra, tổ chức liên kết chặt chẽ giữa các địa phương trong vùng, tạo đột phá trong phát triển nhanh, bền vững, nâng cao giá trị gia tăng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh. Nâng cao chất lượng, hiệu quả xây dựng nông thôn mới, cải thiện nhanh hơn đời sống của nông dân, góp phần xóa đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường.

Để thực hiện thắng lợi những mục tiêu, nhiệm vụ đề ra, toàn ngành xác định “Xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, hội nhập quốc tế, thích ứng với biển đổi khí hậu, nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, gắn với xây dựng nông thôn mới phồn vinh và văn minh”./.