Đài TNVN là một cơ quan truyền thông chủ lực của Chính phủ Việt Nam. Xin ông nêu sơ lược về việc Đài TNVN thực hiện Chỉ thị 45 CT/TW về việc tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW của Bộ chính trị khóa IX về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài?

Đài Tiếng nói Việt Nam là một tổ hợp truyền thông đa phương tiện hàng đầu của Đảng, Nhà nước và ngay từ đầu, Đài Tiếng nói Việt Nam đã được tham vấn để giúp Bộ Chính trị xây dựng Nghị quyết 36-NQ/TW về công tác người Việt Nam ở nước ngoài. Do vậy, Đài TNVN rất thấu hiểu tinh thần của Chỉ thị và trong suốt thời gian vừa qua, Đài Tiếng nói Việt Nam đã chỉ đạo rất sát sao việc thực hiện công tác thông tin truyền thông đối với người Việt Nam ở xa Tổ quốc. Đài Tiếng nói Việt Nam đã ký biên bản hợp tác với Ủy ban nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, được xem là một đơn vị cầu nối để  giúp Đài TNVN nắm bắt được đầy đủ tâm tư nguyện vọng của bà con ở nước ngoài và phản ánh chính xác, khách quan trong các sản phẩm báo chí của Đài TNVN.

 Hiện nay, Đài TNVN có chương trình “Dành cho đồng bào Việt Nam ở xa Tổ quốc” của Ban Đối ngoại VOV5 thực hiện đều đặn và được đội ngũ phóng viên, biên tập viên của nhiều thế hệ dành nhiều tình cảm đặc biệt cho cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài. Trong suốt hơn 7 thập kỷ qua, thế hệ trước truyền cho thế hệ sau để luôn giữ tinh thần sản xuất chương trình hướng về đồng bào xa Tổ quốc.

Một điều quan trọng là trong suốt quá trình phát triển, Đài TNVN đã xây dựng được mạng lưới 13 cơ quan thường trú nước ngoài tại các địa bàn có đông đảo người Việt Nam sinh sống như ở Mỹ, Úc, Pháp, Nhật Bản, Lào, Campuchia. Một tiêu chí tiên quyết để Đài TNVN xem xét mở cơ quan thường trú là địa bàn có đông đảo cộng đồng người Việt Nam sinh sống, học tập, làm việc. 13 cơ quan thường trú nước ngoài của Đài TNVN ngoài nhiệm vụ thông tin song phương còn là đơn vị đại diện để nắm bắt, thấu hiểu được những tâm tư nguyện vọng của bà con để phản ánh thông tin sát thực nhất.  Việc phản ánh suy nghĩ của nhiều thế hệ cộng đồng người Việt ở nước ngoài về dân tộc, về đất nước đã góp phần giúp Đảng, Chính phủ có thêm những chính sách, quyết sách tốt hơn cho đồng bào Việt Nam ở xa Tổ quốc. Do đó, Đài TNVN có nhiều chương trình rất lay động, tình cảm và cũng rất chân thành quan tâm đến những cộng đồng người Việt Nam ở xa Tổ quốc ở nhiều thế hệ.

Cụ thể Đài TNVN triển khai công tác tuyên truyền cho người Việt Nam ở nước ngoài trên các loại hình báo chí và nền tảng trực thuộc Đài như thế nào, thưa ông?

Như tôi đã nói, Đài TNVN có rất nhiều kênh sóng, hiện nay, chúng tôi có 8 kênh phát thanh, 16 kênh truyền hình, 2 tờ báo điện tử và một tờ báo in. Ở mỗi loại hình báo chí chúng tôi đều có những chuyên mục riêng dành cho cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, đặc biệt là hai phương tiện truyền thông chủ lực là phát thanh và truyền hình.

Đối với phát thanh thì chúng tôi có “Chương trình dành cho đồng bào ở xa Tổ quốc” nhiều chục năm nay và tiếp tục đón nhận được nhiều tình cảm tốt đẹp của bà con ở nước ngoài. Ban Đối ngoại VOV5 phát sóng 13 thứ tiếng, trong đó có chương trình tiếng Việt dành cho đồng bào ở xa tổ quốc. Hiện nay, với phương tiện truyền thông bùng nổ thì đồng bào Việt Nam ở xa Tổ quốc có thể tiệp cận nhiều nguồn thông tin trong một tích tắc, do vậy, chúng tôi phải suy nghĩ để xây dựng được những chương trình phát thanh lắng đọng, khơi gợi được tinh thần đoàn kết, sự tự hào dân tộc của những người con xa xứ. Chỉ có như vậy thì thính giả mới tìm đến Đài TNVN. Đây là một trong những điều chúng tôi trăn trở phải xây dựng được chương trình phát thanh làm lay động lòng người và trên tinh thần hướng đến những người đi xa tổ quốc: họ cần gì ở tổ quốc, họ cần những thông tin gì, những tâm tư tình cảm của họ như thế nào... Bề dày làm phát thanh đối ngoại của Đài Tiếng nói Việt Nam có từ khi thành lập Đài đến nay và được truyền qua nhiều thế hệ, mang đậm tinh thần nhân văn của người Việt chuyển tải vào các chương trình phát thanh đặc sắc, xúc động.

Kênh truyền hình đối ngoại VTC10 có 26 mũ chương trình, với khoảng 60.000 phút phát sóng mỗi năm. Các chương trình của VTC10 phải đảm bảo tính lắng đọng và có bản sắc riêng, không thể trộn lẫn vào các chương trình truyền hình khác.

Bởi vì, chúng ta làm chương trình cho bà con sinh sống ở xa Tổ quốc thì phải mang tính chất nhân văn, truyền thống, thuần phong mỹ tục của Việt Nam hay khơi dậy lòng tự hào dân tộc với các chương trình về biển đảo, về chủ quyền đất nước, về những khát vọng tự lực, tự cường của người Việt. Tinh thần đấy được thể hiện đậm nét trong các các chương trình phát thanh, truyền hình của Đài Tiếng nói Việt Nam dành cho cộng đồng người Việt ở nước ngoài.

Hai tờ báo điện tử của Đài TNVN  là VOV.VN và VTCnews cũng là những sứ giả thông tin thực hiện tinh thần của Nghị quyết 36 và Chỉ thị 45 để tiếp tục đẩy mạnh công tác của người Việt ở nước ngoài. Đến thời điểm này, tôi nghĩ rằng các sản phẩm báo chí của Đài tiếng nói Việt Nam đã hướng về khán thính giả mục tiêu và tạo được sự hứng thú, mong chờ, đón đọc của cộng đồng.

Xin ông cho biết những thuận lợi và khó khăn trong công tác vận động kiều bào thuộc lĩnh vực Đài TNVN phụ trách ?

Nói về thuận lợi thì tôi thấy có rất nhiều thuận lợi.

Bởi vì Đài Tiếng nói Việt Nam là cơ quan truyền thông có bề dày truyền thống và nhận được sự hỗ trợ, hợp tác chặt chẽ với nhiều đối tác, bộ, ban, ngành liên quan, đặc biệt là Bộ Ngoại giao và sâu hơn nữa là Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài. Chúng tôi đã ký kết văn bản hợp tác với Ủy ban người Việt Nam ở nước ngoài là nơi nắm bắt nhiều chiều thông tin về cộng đồng người Việt ở xa xứ và cung cấp cho chúng tôi những thông tin cập nhật để truyền tải vào các chương trình phát thanh, truyền hình và báo điện tử.

Thuận lợi thứ hai nữa là phóng viên, biên tập viên của Đài tiếng nói Việt Nam cả ở cả mảng phát thanh, truyền hình, báo điện tử được đào tạo rất bài bản, giàu kinh nghiệm và hiểu rõ chính sách của Đảng và Nhà nước. Trên cơ sở nắm được tâm tư, nguyện vọng của bà con ở nước ngoài thông qua Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài thì chúng tôi dễ dàng triển khai xây dựng những chương trình hay và hấp dẫn hơn.

Thứ ba nữa là tôi đã đề cập đến là với mạng lưới cơ quan thường trú của Đài Tiếng nói Việt Nam ở các địa bàn có nhiều người Việt Nam sinh sống thì ngoài chức năng thu thập thông tin địa bàn còn là sứ giả truyền thông về chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và thăm dò tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của bà con hướng về Tổ quốc. Nhiều thế hệ người Việt ở nước ngoài đã khẳng định được vai trò, cố gắng xây dựng cộng đồng người Việt Nam ở bản địa rất tốt và góp phần gìn giữ, bảo vệ thuần phong mỹ tục của Việt Nam. Bà con rất quan tâm đến các chương trình về chủ quyền của đất nước, bất cứ khi nào đất nước bị lâm nguy, thì cộng đồng người Việt không kể trong nước hay nước ngoài đều chung tay bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ với mong muốn một tấc đất, một mét biển của chúng ta không bị xâm lấn.

 Và một điểm thuận lợi nữa là chúng tôi đã có hợp tác với các cơ quan, hãng phát thanh, truyền hình, thông tin báo chí lớn của của của thế giới để trao đổi những chương trình phát thanh và truyền hình hay có phụ đề hoặc bằng nhiều thứ tiếng để tiếp cận với nhiều thế hệ người Việt ở nước ngoài, kể cả các thế hệ sau không có cơ hội đi học và sử dụng tiếng Việt thành thạo. Đây là cách truyền thông hiệu quả và khách quan khi các cơ quan báo chí sở tại phát sóng các chương trình về Việt Nam do Đài TNVN cung cấp kịch bản và tư liệu. 

Còn nói về khó khăn thì tôi nghĩ rằng số lượng người Việt ở thời điểm này chúng ta chưa xác định được một con số chính xác, theo thống kê mới nhất thì có khoảng hơn 5 triệu người sống ở hơn 130 quốc gia. Vấn đề ở mỗi quốc gia có một cộng đồng người Việt và có những suy nghĩ riêng, có điều kiện sống riêng thì họ hướng về Tổ quốc với nhiều ý nghĩ khác nhau. Do vậy, chúng tôi chưa tiếp cận được những khán giả mục tiêu ở từng địa bàn và để hiểu cụ thể hơn, sâu hơn thì phải cần nhiều thời gian hơn nữa.

Và một điểm khó khăn lớn trong truyền thông đối ngoại là hiện nay có quá nhiều truyền thông cá nhân. Nếu các cơ quan truyền thông lớn không mang tính chất định hướng dẫn dắt trong các chủ đề thì bà con dễ dàng tiếp cận với một kênh Youtube, hoặc facebook để thu nhận thông tin không chính thống. Chúng tôi đang suy nghĩ để biến khó khăn này thành thuận lợi, để trong thời gian tới, chương trình phát thanh, truyền hình và báo điện tử của Đài TNVN phục vụ tốt hơn cho bà con người Việt ở xa Tổ quốc.

Ông có thể cho biết phương hướng triển khai công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài của Đài TNVN trong thời gian tới ?

Vai trò của Đài Tiếng nói Việt Nam là truyền thông cho đồng bào ở xa Tổ quốc nói riêng và công chúng nói chung hiểu được công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của Việt Nam. Chúng tôi định hướng nâng cấp Ban Đối ngoại và tăng thời lượng các chương trình dành cho đồng bào Việt Nam ở xa Tổ quốc. Hiện nay, chương trình được phát sóng trên sóng ngắn, sóng FM, hay thuê chuyển phát, tuy nhiên, trong thời gian tới chúng tôi sẽ đẩy mạnh postcast, nền tảng nội dung số để  bà con chỉ bằng một cú nhấp chuột có thể xem hoặc nghe các chương trình phát thanh, truyền hình đặc sản của Đài Tiếng nói Việt Nam, nói về về đất nước, con người Việt Nam, nói về chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước một cách dễ hiểu nhất, dễ ngấm nhất. Chúng ta không thể tuyên truyền một cách khô cứng mà phải mềm mại hóa, linh hoạt.

Trên thực tế, phát sóng tương tự có những hạn chế nhất định, nhưng với công nghệ 5G và số hóa phát triển thì việc đẩy mạnh nội dung số là rất phù hợp đối với người Việt Nam ở nước ngoài. Họ có thể tiếp cận được thông tin một cách tự nhiên, thoải mái và theo thời gian, nhu cầu của họ. Điều này cũng mở rộng diện phủ sóng của Đài TNVN đến khắp các châu lục.

Ông có thể chia sẻ một số hoạt động cụ thể Đài TNVN đã thực hiện nhằm gắn kết cộng đồng người Việt trong nước và cộng đồng người Việt ở nước ngoài?

Trong suốt hơn 7 thập kỷ xây dựng và phát triển Đài Tiếng nói Việt Nam thì vai trò của Đài Tiếng nói Việt Nam trong việc truyền thông để giúp bà con Việt kiều ở nước ngoài hướng về Tổ quốc, tôi nghĩ rằng là nếu nói là xuất sắc thì cũng chưa hẳn, nhưng đã được thực hiện rất là tốt. Thông qua nhiều chương trình phát thanh, truyền hình và Internet, Đài Tiếng nói Việt Nam đã tổ chức nhiều chương trình hướng về Tổ quốc. Ví dụ, hằng năm Đài TNVN phối hợp với Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài tổ chức sự kiện “Xuân quê hương”. Trước khi sự kiện diễn ra, chúng tôi có một buổi gặp gỡ  bà con Việt kiều ưu tú đại diện cho cộng đồng người Việt ở khắp nơi trên thế giới về dự chương trình. Chúng tôi thực hiện một buổi tọa đàm để trực tiếp lắng nghe những tâm tư, nguyện vọng của bà con thay vì gián tiếp thông qua cơ quan này hay cơ quan khác.

Hay những chương trình thiện nguyện để ủng hộ đồng bào bão lụt, ủng hộ vì Trường Sa thân yêu chẳng hạn, chúng tôi cũng đã nhận được nhiều tình cảm rất tốt đẹp của bà con xa Tổ quốc hướng về.  Mỗi khi dân tộc, đồng bào ở bất kỳ địa phương, vùng miền nào của Việt Nam gặp khó khăn đều nhận được sự chia sẻ, động viên rất tích cực, kịp thời của bà con Việt kiều bào xa Tổ quốc.

Tôi đơn cử như chương trình chúng tôi thực hiện cách đây 2 tuần, Chương trình ca nhạc thiện nguyện “Thương về miền Trung”. Khi miền Trung khúc ruột của chúng ta oẳn mình trong giông bão, bão chồng bão,  lũ chồng lũ thì những bà con Việt kiều là người hưởng ứng tích cực nhất trong đêm nhạc thiện nguyện đó. Chúng tôi đã quyên góp được gần 13 tỷ đồng trong chương trình, ttrong đó sự đóng góp của bà con Việt kiều ở nước ngoài, kể cả bằng tiền và hiện vật lên tới gần 9 tỷ. Tức là nó vượt xa sự mong đợi của chúng tôi và khi thực hiện chương trình này cũng không nghĩ có thể đạt được một con số khổng lồ như thế.

Bởi vì chương trình được thực hiện trong một thời gian rất ngắn nhưng đã lay động trái tim của bà con và thông qua những hình ảnh chân thực do phóng viên Đài TNVN tác nghiệp ở các địa bàn bị lũ lụt, những địa bàn khó khăn đã lay động tình cảm của khán thính giả. Nhiều Việt kiều ở Đức, Pháp, Séc về nước và do Covid chưa quay trở lại được đã thành lập mạng lưới kêu gọi anh em, bà con Việt kiều xa Tổ quốc đóng góp cho chương trình này. Chúng tôi rất cảm động là sau khi chương trình khép lại vẫn tiếp tục nhận được sự đóng góp, cam kết đóng góp bằng nhiều hình thức khác nhau để giúp cho bà con đồng bào miền Trung vượt qua khó khăn.

Sắp tới chúng tôi sẽ cử 2 đoàn công tác đến các tỉnh miền Trung để chuyển tấm lòng từ thiện này đến với đồng bào miền Trung khó khăn. Ngoài ra, còn có những hỗ trợ mang tính chất lâu dài là hỗ trợ học bổng cho những sinh viên nghèo vượt khó xuất sắc có cơ hội học tập ở nước ngoài và sau này góp phần xây dựng quê hương.

Đó là một số hoạt động tiêu biểu Đài TNVN đã thực hiện trong thời gian vừa qua. Tôi nghĩ Đài Tiếng nói Việt Nam với chức năng là cơ quan truyền thông đa phương tiện của Đảng và Nhà nước đã thể hiện được vai trò đầu tàu trong việc truyền tải thông tin đến bà con người Việt sống xa Tổ quốc. Đài TNVN sẽ phát triển theo hướng đổi mới nội dung và công nghệ để xây dựng được những chương trình phát thanh, truyền hình và báo điện tử hay hơn, hấp dẫn hơn, tiếp cận được đông đảo đồng bào ở xa Tổ quốc, xóa bỏ ranh giới khoảng cách và không gian./.

PV thực hiện