Lấy ý kiến để hợp thức sai phạm?

Gò Đống Thây (hay còn gọi là thất tinh gò) được Bộ trưởng Bộ văn hóa thông tin thể thao và du lịch (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) ký Quyết định số 993-QĐ, xếp hạng di tích lịch sử Quốc gia vào ngày 28/9/1990. Ngày 26/3/1997, UBND thành phố Hà Nội ban hành Quyết định số 1185/QĐ-UB, giao Ban quản lý Di tích danh thắng Hà Nội sử dụng 26.722m2 đất tại khu vực gò Đống Thây, phường Thanh Xuân Trung, quận Thanh Xuân để quản lý và bảo tồn di tích lịch sử - nghệ thuật. Quyết định ghi rõ : “Sau 6 tháng kể từ ngày ký nếu Ban Quản lý di tích danh thắng không thực hiện nội dung ghi tại Khoản 1 hoặc sử dụng đất không đúng mục đích, nội dung, phạm vi quy định tại Điều 1 thì Giám đốc Sở Địa chính lập hồ sơ trình UBND thành phố quyết định thu hồi đất đã giao”.

Tuy nhiên, từ khi Quyết định số 1185 có hiệu lực, theo người dân sinh sống ổn định từ những năm 1970, 1980 đến nay cho hay, không nhìn thấy bất kỳ mốc giới nào được cắm để bảo vệ di tích. Ban Quản lý di tích danh thắng và các cơ quan chức năng không triển khai dự án theo đúng quy định. Đến năm 2001 UBND thành phố Hà Nội lại có Quyết định 7574 phê duyệt nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư dự án tu bổ tôn tạo Gò Đồng Thây. Gần 10 năm sau, UBND thành phố Hà Nội lại tiếp tục có văn bản số 862/UBND-KHDT ngày 03/2/2010, giao cho UBND quận Thanh Xuân làm chủ đầu tư lập và thực hiện dự án tu bổ, tôn tạo gò Đống Thây. Đến ngày 25/9/2019, Sở Tài nguyên và Môi trường mới tiến hành định vị và bàn giao mốc giới khu di tích cho UBND quận Thanh Xuân. Như vậy, có thể thấy việc lập và phê duyệt dự án đầu tư tu bổ, tôn tạo gò Đống Thây của UBND Quận Thanh Xuân dựa vào văn bản đã hết hiệu lực.

Mặc dù, di tích đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử Quốc gia vào ngày 28/9/1990 nhưng đến năm 2008-2009, UBND thành phố Hà Nội đã tự ý điều chỉnh quy hoạch và cấp đất di tích cho đơn vị quân đội của Quân Khu 3 và xây dựng trụ sở UBND phường Thanh Xuân Trung cùng một số công trình khác và lập hồ sơ để giao đất di tích cho dòng họ Nguyễn Phạm Quyền khi chưa có sự đồng ý của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch. Đến ngày 28/10/2016, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch mới có công văn số: 4394/BVHTTDL – DSVH do Thứ trưởng Đặng Thị Bích Liên ký về thỏa thuận điều chỉnh quy hoạch khu di tích. Như vậy, việc UBND thành phố Hà Nội lấy ý kiến thỏa thuận điều chỉnh quy hoạch của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch lúc này chỉ nhằm mục đích hợp thức sai phạm.

Tương tự, với văn bản số 862/UBND-KHDT, giao cho UBND quận Thanh Xuân làm chủ đầu tư lập và thực hiện dự án tu bổ, tôn tạo gò Đống Thây không thể sử dụng làm căn cứ để quận Thanh Xuân lập và phê duyệt dự án được. Bởi văn bản này chỉ giao cho UBND quận làm chủ đầu tư dự án trong phạm vi diện tích 26.722 m2 theo quyết định 1185 của UBND thành phố mà quyết định này đã hết hiệu lực thì đương nhiên cũng chẳng còn giá trị pháp lý để làm căn cứ thực hiện dự án được.

Thường trực HĐND Quận có phê duyệt dự án trái thẩm quyền?

Theo quy định tại Điều 32 của Luật Di sản văn hóa, đối với Di tích lịch sử cấp quốc gia việc khoanh vùng bảo vệ khu vực I thuộc thẩm quyền quyết định của Bộ trưởng Bộ Văn hóa. Sau khi có quyết định khoanh vùng của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, các cơ quan chuyên môn phải tiến hành xác định trên bản đồ địa chính và cắm mốc giới trên thực địa. Nhưng thực tế từ khi gò Đống Thây được công nhận di tích lịch sử Quốc gia đến nay, nhân dân tại khu vực này chưa hề thấy “cột mốc” xác định ranh giới đất di tích được cắm ở bất kỳ vị trí nào. Do vậy, dù biện minh thế nào thì việc lập và phê duyệt dự án này của UBND quận Thanh Xuân và Thường trực HĐND quận Thanh Xuân đều không có căn cứ pháp lý theo quy định của Luật Di sản, Luật Đất đai và pháp luật liên quan.

Ngoài ra, Dự án gò Đống Thây là dự án đầu tư công thuộc nhóm B phải được HĐND quyết định (phê duyệt) chủ trương đầu tư. Nhưng ở Dự án này lại được phê duyệt chủ trương đầu tư bằng Công văn của Thường trực Hội đồng nhân dân quận Thanh Xuân (Công văn số 15/HĐND ngày 30/3/2017) là trái thẩm quyền, vi phạm các quy định của pháp luật về đầu tư công. Bởi tại Điểm b, Khoản 5 Điều 17 Luật Đầu tư công năm 2014 và khoản 1, khoản 2 Điều 61-Nghị định 136/2015 của Chính phủ quy định rõ; Hội đồng nhân dân các cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư chương trình, dự án nhóm B và dự án trọng điểm nhóm C thuộc cấp mình quản lý…. Thường trực HĐND chỉ được xem xét, cho ý kiến, quyết định chủ trương đầu tư dự án sử dụng vốn đầu tư công thuộc thẩm quyền của HĐND khi được HĐND ủy quyền. Tuy nhiên, văn bản số 15 cũng không nêu ra được căn cứ ủy quyền nào của HĐND.

Như vậy, Thường trực Hội đồng nhân dân không có thẩm quyền Quyết định về chủ trương đầu tư, quyền này thuộc về Hội đồng nhân dân và phải được Quyết định bằng một Nghị quyết. Thường trực HĐND chỉ có quyền tham mưu, cho ý kiến đề xuất để HĐND quyết định.

Đáng nói hơn, văn bản số 15 của Thường trục HĐND quận Thanh Xuân về phê duyệt chủ trương đầu tư đối với dự án này lại lấy nghị quyết 09/2015/NQ HĐND ngày 2/12/2015 của HĐND thành phố Hà Nội về “Tiêu chí dự án nhóm C trọng điểm và nội dung ủy quyền cho Thường trực HĐND thành phố xem xét cho ý kiến và quyết định chủ trương đầu tư dự án sử dụng vốn đầu tư công thuộc thẩm quyền của HĐND thành phố” lại càng không đúng. Bởi nghị quyết này chỉ là nghị quyết quy định về tiêu chí dự án nhóm C trọng điểm, và Ủy quyền cho Thường trực HĐND thành phố xem xét quyết định chủ trương đầu tư dự án sử dụng vốn đầu tư công thuộc thẩm quyền của UBND thành phố theo quy định tại Điểm C Khoản 1 Điều 91 của Luật Đầu tư công (tức chỉ ủy quyền cho Thường trực HĐND thành phố quyết định chủ trương đầu tư các dự án thuộc nhóm C trọng điểm mà thôi). Thường trực HĐND Quận Thanh Xuân phê duyệt Chủ trương đầu tư đối với dự án thuộc nhóm B cũng trái với quy định về thẩm quyền chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của mình theo quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Bởi tại “Điều 104. Nhiệm vụ, quyền hạn của Thường trực Hội đồng nhân dân” với 10 khoản thì không có điều, khoản nào giao nhiệm vụ, quyền hạn quyết định ( Phê duyệt)  chủ trương đầu tư đối với bất kỳ một dự án đầu tư công nào.

Từ hồ sơ dự án Tu bổ tôn tạo gò Đống Thây cho thấy, gò Đống Thây được xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia từ những năm 1990, nhưng ngành văn hóa Hà Nội và UBND từ phường đến thành phố đã không thực hiện đúng chức năng quản lý bảo vệ di tích. Biểu hiện rõ nhất là sự thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý: Khi gò được công nhận di tích vào năm 1990 UBND thành phố có Quyết định 1185 ngày 26/3/1997 giao cho Ban quản lý danh thắng Hà Nội 26.722 m2 đất để khoanh vùng bảo vệ di tích, nhưng Ban quản lý danh thắng, UBND quận và Sở Tài nguyên môi trường đã không thực hiện chức năng quản lý nên một số người dân không biết đất di tích đã làm nhà ở trong khu vực. Khi người dân làm nhà, chính quyền từ phường đến quận không ai nhắc nhở, cảnh báo hay có biện pháp ngăn chặn, dẫn đến tình trạng hiện nay không phân định được người dân lấn đất di tích hay di tích lấn đất của dân.

Đề nghị các cấp có thẩm quyền xem xét tính hợp pháp, hợp lý của Dự án tu bổ tôn tạo gò Đống Thây do UBND quận Thanh Xuân lập, phê duyệt và thực hiện, cấp sổ đỏ cho các hộ dân đủ điều kiện, trường hợp không đủ điều kiện thì cần có giải pháp hợp lý hợp tình. Đồng thời xem xét xử lý trách nhiệm đối với các cá nhân cơ quan đã có những hành vi buông lỏng quản lý, vi phạm pháp luật đất đai.