Được chính quyền quan tâm cấp đất giãn dân, nhiều gia đình chính sách vui mừng khôn xiết, những tưởng cuộc sống từ đó sẽ đổi thay không còn cảnh phải đi ở nhờ, ở thuê nữa… Song niềm vui ngắn chẳng tày gang, chỉ sau một thời gian ngắn họ phải quay lại cảnh ở nhờ, ở thuê. Đây là thực trạng đang diễn ra xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La.
Niềm vui ngắn chẳng tày gang…
Ngày 13/4/1994, UBND tỉnh Sơn La có Quyết định số 206/QĐUB, về việc phê duyệt Quy hoạch Thị tứ Cò Nòi, huyện Mai Sơn. Là một trong hơn 100 hộ bị thu hồi đất, bà Hoàng Thị Lan ở xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La, thân nhân liệt sĩ Đỗ Hữu Cường (ông Cường là bố chồng của bà Lan) cho hay, gia đình bà thuộc diện thương binh liệt sĩ lại đông con nên năm 2002, được chính quyền quan tâm cấp cho một suất đất giãn dân. Gia đình bà vô cùng vui mừng vì từ nay đã có thêm nơi ăn, chốn ở khang trang, đàng hoàng. Nào ngờ niềm vui ngắn chẳng tày gang, đất đã được cấp nhưng chưa được sử dụng đã bị thu hồi mà không được đền bù hay cấp tái định cư. Hiện gia đình con bà là Đỗ Ngọc Anh, người trực tiếp thờ cúng, hương hỏa cho liệt sĩ Đỗ Hữu Cường đang phải đi ở nhờ.
Tương tự là hoàn cảnh của gia đình anh Đoàn Văn Hiền có anh trai là liệt sĩ. Năm 2002, gia đình anh Hiền không có đất để làm nhà, sinh sống nên gia đình anh phải thuê đất trên bản để làm nương và ở lại đó luôn. Đời sống và đi lại của gia đình anh rất vất vả vì khoảng cách từ bản xuống trung tâm gần 30km. Do có anh trai là liệt sĩ nên gia đình anh đã được xã cấp cho một mảnh đất có diện tích 75m2 để sinh sống và thờ cúng liệt sĩ. Những tưởng cuộc sống từ đó sẽ đổi thay, không còn cảnh phải đi ở nhờ,ở thuê nữa... Nhưng niềm vui chỉ được vài năm!
Anh Hiền ngậm ngùi, chia sẻ: “Khi được nhận đất, gia đình tôi rất phấn khởi vì từ nay chúng tôi chính thức trở thành chủ nhân của mảnh đất này. Thời điểm đó, gia đình tôi không có tiền nên chỉ làm nhà tạm trên đất để sinh sống. Đến năm 2021, gia đình tôi tích góp được một ít tiền nên định xây nhà lên để ở nhưng chính quyền xã không cho và đã thu hồi diện tích đất trên. Hiện nay, gia đình tôi đang phải thuê nhà để ở. Hoàn cảnh gia đình chúng tôi rất khó khăn, vợ thì ngồi chợ bán hoa quả, còn tôi thì chạy taxi nên cuộc sống cũng rất vất vả, nguồn thu nhập bấp bênh. Bao nhiêu năm, tưởng đã an cư lạc nghiệp, ai ngờ vẫn quay lại cảnh thuê nhà ở như thế này!”.
Đây cũng là tình cảnh của nhiều người dân tại xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La phản ánh khi gửi đơn đến Báo TNVN (Báo VOV). Theo phản ánh của người dân, diện tích đất của gia đình họ đang sử dụng là đất được cơ quan có thẩm quyền giao đất theo đúng quy định của Luật Đất đai năm 1993. Cụ thể, theo quyết định 206/QĐUB của tỉnh Sơn La ngày 13/4/1994, phê duyệt cho Sở Xây dựng và huyện Mai Sơn quy hoạch thị tứ Cò Nòi thuộc huyện Mai Sơn thì xã đã giao đất năm 2002 cho các hộ dân. Đối tượng được cấp là các hộ gia đình thương binh liệt sỹ, gia đình chính sách, những gia đình đang công tác trên địa bàn xã Cò Nòi nhưng chưa có nhà ở.
Sau khi nhận đất, người dân đã san lấp và làm nhà ở cũng như đóng thuế đất hằng năm đầy đủ. Năm 2004, UBND tỉnh Sơn La có chủ trương quy hoạch khu đô thị mới xã Cò Nòi. Vị trí giao đất cho các hộ dân đều nằm trong khu quy hoạch. Nhưng người dân không nhận được Quyết định thu hồi nào của UBND tỉnh, UBND huyện Mai Sơn cũng như phương án đền bù hay tái định cư.
Bà Hoàng Thị Lan bức xúc cho hay: “Việc Nhà nước giao đất cho gia đình tôi có giấy tờ phù hợp với quy định của Luật Đất đai trong trường hợp không có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nhưng có giấy tờ chứng minh về quyền sử dụng đất theo quy định, cụ thể là Quyết định số 206/QĐUB của UBND tỉnh Sơn La và Biên bản bàn giao đất lập ngày 10/10/2002 của UBND xã Cò Nòi. Sau khi được giao đất, gia đình tôi sử dụng ổn định không tranh chấp với ai. Nhưng đến năm 2014, doanh nghiệp đến thu hồi đất của gia đình tôi, tôi không hề nhận được bất cứ Quyết định thu hồi nào của UBND tỉnh cũng như UBND huyện Mai Sơn. Gia đình cũng không nhận được tiền đền bù hay tái định cư”.
Nhiều sai phạm tại dự án
Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Duy Thọ trú tại tiểu khu 2, xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn cho biết, năm 2002 thực hiện Quyết định số 206/QĐUB, ngày 13/4/1994 của UBND tỉnh Sơn La về phê duyệt quy hoạch thị tứ Cò Nòi thuộc huyện Mai Sơn với quy mô dân số 2500 người. Để thực hiện quyết định này, UBND huyện Mai Sơn đã phối hợp với UBND xã Cò Nòi tiến hành rà soát giao đất cho khoảng 150 hộ dân tại địa bàn xã và một số gia đình chính sách. Theo chủ trương của UBND huyện, xã Cò Nòi đã có bản đồ quy hoạch khu dân cư giãn dân. Đồng thời vận động các hộ đóng góp tiền san ủi đường tại khu quy hoạch. Tuy nhiên, khi đất bị thu hồi, người dân không nhận được Quyết định thu hồi cũng như phương án đền bù hay tái định cư.
Trước phản ánh của người dân, phóng viên đã tiến hành tìm hiểu, cụ thể tại Kết luận thanh tra Dự án khu đô thị mới ngã ba Cò Nòi huyện Mai Sơn tỉnh Sơn La số 272/KL-UBND của UBND tỉnh Sơn La ban hành ngày 30/1/2019, nêu rõ những tồn tại khuyết điểm trong việc thực hiện dự án này:
Theo Kết luận 272/ KL-UBND, để thực hiện dự án giai đoạn 1 UBND tỉnh Sơn La ban hành Quyết định thu hồi đất số 4049/QĐ-UB, ngày 28/10/2004 về việc thu hồi 395.750 m2 đất của các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình tại khu vực ngã 3 Cò Nòi - xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn để thực hiện dự án. Nhưng qua thanh tra xác định, UBND huyện Mai Sơn không ban hành Quyết định thu hồi đất đối với 45 hộ gia đình, cá nhân theo quy định tại Khoản 6, Điều 130, Nghị định số 181/2004 NĐ-CP.
Đối với việc thanh tra nguồn gốc đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng, tại Kết luận này cũng nêu rõ: Không ghi số thửa, diện tích, loại đất của các hộ gia đình, cá nhân tương ứng với số thửa, diện tích, loại đất trên bản đồ địa chính thu hồi đất trong các văn bản của hồ sơ bồi thường giải phóng mặt bằng.
Bản đồ địa chính xã Cò Nòi, tờ số F48-101-224 được Sở Địa chính tỉnh Sơn La phê duyệt ngày 10/7/1999 trên bản đồ phần vị trí đất thực hiện dự án có thể hiện một số thửa đất do UBND xã Cò Nòi quản lý (đất 5%), 1 số thửa đất nông nghiệp của các hộ gia đình, cá nhân, phần lớn đất còn lại thể hiện trên bản đồ không có số thửa, diện tích, loại đất. Kiểm tra đất của hộ gia đình, cá nhân trong phạm vi đất thực hiện dự án trên Bản đồ địa chính F48-101-224 được cập nhật trong sổ Mục kê xã Cò Nòi lập năm 2001 cho thấy: Diện tích thửa đất của hộ gia đình, cá nhân thể hiện trên Bản đồ địa chính không trùng khớp với diện tích đất trong sổ Mục kê. Một thửa đất trên Bản đồ địa chính nhưng trong sổ Mục kê thể hiện thành nhiều thửa nhỏ với các diện tích khác nhau của nhiều chủ sử dụng. Các thửa đất sau khi chia không được chỉnh lý trên bản đồ địa chính nên không xác định được vị trí đất của từng hộ đã được bồi thường và chưa được bồi thường.
Mặt khác, toàn bộ diện tích đất bồi thường đã được san lấp giải phóng mặt bằng, đầu tư xây dựng công trình, thời điểm thanh tra không còn hiện trạng đó do đó không có cơ sở để đối chiếu các thửa đất trên bản đồ địa chính với hiện trạng thời điểm trước khi thu hồi để xác định được chính xác diện tích đối tượng được bồi thường.
Tờ khai tài sản thiệt hại đề nghị đền bù giải phóng mặt bằng của các chủ hộ và Biên bản Kiểm tra tài sản thiệt hại đền bù giải phóng mặt bằng của hội đồng ghi không đầy đủ thông tin về chủ hộ, diện tích đất thu hồi ứng với thửa đất thu hồi trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, không ghi năm cấp, cơ quan cấp giấy chứng nhận sử dụng đất. Có trường hợp một diện tích được bồi thường ghi cùng lúc nhiều chủ hộ và không ghi đầy đủ họ tên do đó không truy xuất được hộ nào là hộ đã được cấp giấy chứng nhận sử dụng đất, cấp năm nào, cơ quan nào cấp.
Qua kiểm tra, thanh tra xác định: Không có phương án bồi thường hỗ trợ và tái định cư theo quy định tại điểm a, b, Khoản 2, Điều 40 Nghị định số 197/2004/NĐ-CP của Chính phủ.