Với 3 mặt giáp biển, tỉnh Cà Mau có bạt ngàn rừng ngập mặn ven biển. Loại cây có giá trị nhất dưới tán rừng nơi đây là cây đước. Từ xa xưa cây đước đã gắn liền với nghề hầm than truyền thống của người dân bản địa. Giá trị than đước Cà Mau ngày càng tăng, giúp bà con vươn lên sống được với nghề. Không chỉ vậy, người dân nơi đây còn khéo léo tận dụng gỗ cây đước để tạo ra các vật dụng, sản phẩm mỹ nghệ có giá trị kinh tế. 

Tại miệt rừng đước huyện Ngọc Hiển (tỉnh Cà Mau), chẳng ai biết nghề hầm than đước có từ khi nào. Chỉ nghe những người lớn tuổi bảo rằng, có những hộ đã nhiều đời gắn bó với nghề. Trải qua những thăng trầm, bà con làm nghề đã được tổ chức vào các Tổ hợp tác, Hợp tác xã (HTX) để làm ăn bài bản hơn. HTX Đồng Tâm (ở xã Tân Ân Tây, huyện Ngọc Hiển) là một trong những HTX còn nhiều hộ dân gắn bó với nghề làm than đước.

Ông Nguyễn Thanh Tùng - người có trên 40 năm gắn bó với nghề cho biết, ngày trước nghề làm than ở địa phương bị cấm do lo ngại người dân chặt phá cây rừng. Khoảng 10 năm nay khi vào làm trong HTX, bà con mua nguyên liệu để hầm chứ không còn làm lén lút như trước. Nhờ chất lượng cây đước của địa phương tốt, nhu cầu của thị trường ổn định nên bà con ngày càng khá hơn.

“Hầm than đước kỹ thuật ở đâu làm cũng như nhau, nhưng than củi đước ở Cà Mau vẫn được thị trường đánh giá là tốt nhất. Có khả năng do cây đước của các nơi không bằng ở đây nên có sự khác biệt”, ông Tùng chia sẻ.

HTX Đồng Tâm hiện có hơn 30 xã viên. Bà con gắn bó với cái nghề mà mọi công đoạn đều cực nhọc không đơn thuần vì sinh kế mà còn là để duy trì nghề truyền thống của ông cha. Thời gian qua, giá trị than đước ngày càng tăng,  giá cả thị trường cũng tương đối ổn định nên nghề làm than đã giúp nhiều hộ gia đình thoát nghèo.

Ông Lâm Văn Sáng, một trong những xã viên vươn lên nhờ nghề hầm than đước cho biết, làm nghề vất vả nhưng lợi nhuận mang lại vẫn cao hơn đi làm công nhân. Ngoài thu nhập từ hơn 1ha đất nuôi tôm, nghề làm than đã giúp gia đình ông Sáng nuôi được con đi học Đại học mà vẫn có của tích góp.

“Nghề hầm than đơn giản nên mỗi người đều có thể tự làm, làm nhiều thì hưởng nhiều. Trung bình mỗi người cũng kiếm được 7-8 triệu đồng/tháng, lo được chi phí trong gia đình. Giá than bán hiện nay dao động từ 6.000 - 8.000 đồng/kg”, ông Sáng cho biết.

Cây đước đang giúp nhiều người dân gắn bó với nghề hầm than truyền thống nơi miệt rừng đước Cà Mau vươn lên. Không chỉ vậy, các sản phẩm phẩm tiểu thủ công nghiệp từ cây đước được người dân địa phương tạo ra đang dần trở thành sản phẩm du khách đến Cà Mau muốn mang về. Từ đó, giá trị cây đước ngày càng được khẳng định, đáng kể đến nhất là sản phẩm “Đũa đước Cà Mau”.

Gia đình ông Huỳnh Trường Giang (ở xã Viên An Đông, huyện Ngọc Hiển) đã 2 đời gắn bó với nghề làm đũa đước. Trước đây, gia đình ông làm thủ công chủ yếu phục vụ nhu cầu của người dân địa phương. Vài năm qua, lượng khách du lịch về Đất Mũi ngày càng nhiều, từ đó nhu cầu tiêu thụ tăng giúp gia đình ông Giang ngày càng ăn nên làm ra.

Hiện gia đình ông đã trang bị 1 hệ thống máy móc chuyên làm đũa. Hệ thống máy này giúp làm được tất cả các công đoạn để tạo ra sản phẩm đũa đẹp mắt hơn. Trung bình mỗi tháng, gia đình ông cung cấp ra thị trường khoảng 15.000 đôi đũa, sau khi trừ chi phí có lãi khoảng 15 triệu đồng.

Ông Huỳnh Trường Giang cho biết, thuận lợi của nghề làm đũa đước ở địa phương là có nguồn nguyên liệu dồi dào. Đặc biệt, cây đước có độ tuổi lớn làm đũa bền và có vân đẹp hơn nên được ưa chuộng.

“Cây đước trung bình khoảng 15 năm sẽ được lâm trường khai thác nhưng khi mình mua đước làm đũa phải lựa chọn cây có vỏ trắng, tuổi đời từ 20 - 30 năm. Đũa sau khi được sản xuất bằng máy còn có thêm công đoạn chà nhám và lau bóng nên hợp với thị hiếu người tiêu dùng. Nhiều người mua đũa đước để dành”, ông Giang chia sẻ bí quyết.

Cây đước vốn rất thân thuộc với người dân Cà Mau, nhất là với những người sống dưới tán rừng ngập mặn ven biển. Từ xa xưa, bà con bản địa đã truyền tai nhau câu nói: “Cây mắm đi trước, cây đước theo sau lấn dần ra biển”, để nêu bật vai trò giữ đất, tạo bãi bồi của loài cây này. Qua thời gian, cây đước dần đưa người dân làm nghề hầm than đước ở địa phương vươn lên.

Hiện nay, khi du lịch phát triển, người dân Cà Mau không chỉ dùng cây đước để tạo cảnh quan phát triển du lịch mà còn khéo léo tạo ra sản phẩm tiểu thủ công nghiệp từ cây đước để phục vụ du khách. Từ “loài cây giữ đất rừng”, cây đước đang ngày càng có giá trị và trở thành “cây xóa đói giảm nghèo” của người dân vùng cực Nam Tổ quốc./.

Trần Hiếu/VOV-ĐBSCL