Thuốc lá thế hệ mới không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe mà còn ảnh hưởng đến nhiều mặt xã hội. Cần giải pháp ngăn chặn khi số người sử dụng ngày càng trẻ hóa.

Gia tăng số người trẻ hút thuốc lá

Tại Hội thảo công bố tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng (TLĐT, TLNN) tổ chức mới đây, TS.BS Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế cho biết tỷ lệ sử dụng TLĐT gia tăng nhanh chóng ở lứa tuổi thanh thiếu niên trong vòng 2 năm qua. Cụ thể, tỷ lệ sử dụng TLĐT ở học sinh 13-15 tuổi tăng từ 3,5% năm 2022 lên 8,0% năm 2023. Ở người trên 15 tuổi: tỷ lệ sử dụng TLĐT tập trung cao ở nhóm 15 - 24 tuổi là 7,3%; nhóm tuổi 25 - 44 là 3,2%; nhóm tuổi 45 - 64 tuổi là 1,4%. “Điều này cho thấy những thành tựu Việt Nam đã đạt được trong việc giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong gần 10 năm qua có nguy cơ bị phá bỏ bởi việc gia tăng sử dụng TLĐT đang nhắm vào giới trẻ”, ông Đức nói.

Theo ông Nguyễn Huy Nho, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục thể chất, Bộ GD-ĐT, tình hình sử dụng TLĐT, TLNN trong học sinh, sinh viên gia tăng mạnh trong những năm gần đây. Bộ GD-ĐT đã tổ chức khảo sát thực trạng sử dụng thuốc lá mới trong học sinh (năm 2029, 2021 và 2023) vào nhóm 13 - 17 tuổi, cho thấy tình trạng sử dụng tăng nhanh chóng theo các năm. Nếu như năm 2019, tỷ lệ học sinh sử dụng TLĐT, TLNN là 2,6%, thì năm 2023 đã tăng lên 8%. "Chúng tôi rất lo ngại cho thế hệ trẻ khi sử dụng TLĐT bởi nó không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất của các em học sinh, mà nó còn ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe tâm thần. Đặc biệt, với tình trạng pha trộn ma tuý vào sản phẩm thuốc lá mới nếu các em mắc nghiện sẽ ảnh hướng đến lối sống, từ đó khiến các em có biểu hiện hành vi lệch chuẩn như nói dối, trộm cắp vặt… Đây là vấn đề mà ngành giáo dục đặc biệt quan tâm", ông Nho bày tỏ.

Thượng tá Nguyễn Duy Trung, Phó trưởng Phòng 5, Cục Phòng, chống tội phạm về ma tuý, Bộ Công an cho biết: Thuốc lá thế hệ mới không chỉ được nhập lậu vào Việt Nam, mà đã xuất hiện các doanh nghiệp nhập linh kiện, tinh dầu và tổ chức gia công, sản xuất tại Việt Nam với số lượng lớn.

Theo TS.BS Hà Anh Đức: Dù tác hại của TLĐT và TLNN đã được đề cập và truyền thông rộng rãi rất nhiều trên các phương tiện thông tin đại chúng, tuy nhiên qua tổng hợp báo cáo của gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh cho thấy: Chỉ tính riêng năm 2023, có 1.224 ca nhập viện do sử dụng TLĐT, TLNN. Triệu chứng khi nhập viện chủ yếu do: dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp. Trong số đó, 5,8% người dưới 18 tuổi; 10,5% là nữ; 6,6% sử dụng TLĐT/TLNN lần đầu tiên; 89,6% sử dụng kép (có sử dụng cả thuốc lá thông thường).

“Không có một sản phẩm thuốc lá nào an toàn cho sức khỏe. Với các thiết kế đa dạng hấp dẫn thanh thiếu niên, nguy cơ thuốc lá mới góp phần tạo ra thế hệ trẻ nghiện nicotine và các chất gây nghiện khác, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, môi trường, lối sống, hành vi của giới trẻ và an ninh trật tự xã hội”, TS.BS Hà Anh Đức nhấn mạnh.

Tìm hướng quản lý tránh hệ lụy

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, tại Việt Nam, gánh nặng bệnh không lây nhiễm bao gồm các bệnh chính là tim mạch, ung thư, đái tháo đường, bệnh phổi mạn tính… đang gia tăng nhanh chóng, chiếm tới 81% nguyên nhân tử vong và 73% tổng gánh nặng bệnh tật. Do vậy, phòng chống bệnh không lây nhiễm và sử dụng thuốc lá đang là ưu tiên hàng đầu trong chính sách y tế của Việt Nam.

Sau hơn 10 năm thực hiện các biện pháp kiểm soát thuốc lá, tỷ lệ hút thuốc lá chủ động ở người trưởng thành ở Việt Nam có giảm nhưng khá chậm, với tỷ lệ chung ở hai giới là 20,8%; tỷ lệ hiện hút ở nam giới trưởng thành là 41,1% (năm 2021) thuộc nhóm quốc gia có tỷ lệ người hút thuốc lá cao nhất thế giới.

“Các cơ quan chức năng đã cảnh báo về tình trạng lợi dụng TLĐT, TLNN để lưu hành, sử dụng ma túy trái phép. Các bệnh viện đã ghi nhận các tình trạng nhập viện có liên quan đến TLĐT, trong đó có ngộ độc, loạn thần và ngộ độc ma túy. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã cảnh báo tất cả các sản phẩm thuốc lá mới đều độc hại, có chứa nhiều độc tố khác nhau có thể gây ung thư, bệnh tim và các bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Do vậy, sự xuất hiện thêm các sản phẩm mới này sẽ làm gia tăng số người hút thuốc, tăng nguy cơ sử dụng ma tuý và các chất gây nghiện khác, tăng thêm gánh nặng bệnh tật cho người dân và trầm trọng thêm các vấn đề về y tế công cộng, an ninh trật tự, xã hội và môi trường” , Thứ trưởng Thuấn bày tỏ.

TS. BS Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WTO) tại Việt Nam, bày tỏ mối lo ngại về vấn đề cực kỳ nghiêm trọng khi giới trẻ có hành vi sử dụng TLĐT, TLNN bởi các sản phẩm này không chỉ chứa nitcotine là chất độc mà còn là môi trường để kẻ xấu trộn ma túy tổng hợp. Và khuyến nghị việc nên cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu TLĐT... Ông cho rằng: “Theo khuyến nghị của WHO, lựa chọn duy nhất phù hợp với ưu tiên cao của chính phủ về bảo vệ sức khỏe nhân dân là cần cấm sản xuất, nhập khẩu, buôn bán, quảng cáo các sản phẩm TLĐT, TLNN và các sản phẩm thuốc lá mới khác”.

Về phía Bộ Y tế, Thứ trưởng Trần Văn Thuấn cho biết, hiện cơ quan này đang xây dựng hồ sơ sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Đồng thời thực hiện kết luận của Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội tại phiên giải trình trách nhiệm quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của TLĐT, TLNN, trong đó giao cho Bộ Y tế trong năm 2024 chủ trì phối hợp nghiên cứu, đánh giá tác hại của TLĐT, TLNN để công bố thông tin chính thức về tác hại của các sản phẩm này, qua đó đề xuất các biện pháp quản lý./.

Lưu Hường