Ung thư xương hàm mặt luôn là thách thức trong quá trình điều trị. Tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, việc ứng dụng công nghệ in 3D trong phẫu thuật tạo hình vi phẫu không chỉ đem lại độ chính xác cao mà còn tối ưu về mặt thẩm mỹ và chức năng cho người bệnh.

Từ phương pháp kinh điển đến ứng dụng công nghệ in 3D

Mới đây, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 tiếp nhận nữ bệnh nhân 30 tuổi đến khám trong tình trạng sưng nề biến dạng vùng gò má - hàm trên bên phải. Tại đây, sau khi thăm khám và chụp phim cắt lớp vi tính, bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh lý u nguyên bào tạo men xương hàm trên (Ameloblastoma). Đây là khối u lành tính nhưng có tốc độ phát triển rất nhanh, gây phá huỷ xương hàm.

Để loại bỏ hết khối u nguy hiểm thì bệnh nhân phải cắt bỏ một nửa xương hàm trên. Tuy nhiên, sau mổ sẽ để lại khuyết hổng lớn nguy cơ gây biến dạng khuôn mặt nặng nề, đồng thời ảnh hưởng đến chức năng ăn nhai và hô hấp. Do vậy, các bác sĩ đã tiến hành tạo hình lại xương hàm trên “tức thì” trong cùng 1 lần phẫu thuật cho người bệnh bằng vạt xương lấy từ cẳng chân của chính bệnh nhân thông qua kỹ thuật vi phẫu. Sau phẫu thuật, sức khỏe bệnh nhân đã ổn định, trở lại làm việc bình thường mà vẫn bảo tồn được gương mặt cân đối. Đây là một trong các trường hợp mắc các chứng bệnh ung thư hoặc u men xương hàm mặt được mổ vi phẫu thành công nhờ áp dụng công nghệ 3D tại Trung tâm Phẫu thuật Sọ mặt và Tạo hình, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 trong năm qua.

Theo TS.BS Phạm Ngọc Minh, Phó Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật Tạo hình và Vi phẫu, Trung tâm Phẫu thuật Sọ mặt và Tạo hình, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, để có được ca phẫu thuật thành công và tái tạo lại hoàn chỉnh gương mặt cho người bệnh, các bác sĩ đã lên kế hoạch trước mổ chi tiết bằng công nghệ 3D và phẫu thuật tạo hình xương hàm mặt bằng vạt xương mác vi phẫu. Đây là một trong những tiến bộ y học vượt bậc đang là xu hướng lựa chọn tại các nước phát triển trên thế giới, mang lại nhiều triển vọng hỗ trợ các bác sĩ ngoại khoa trong các phẫu thuật khó, phức tạp.

TS.BS Phạm Ngọc Minh cho biết, phương pháp kinh điển điều trị ung thư xương hàm mặt trên thế giới đều cắt rộng tối đa vùng có khối u, vét hạch phòng chống di căn cho bệnh nhân. Tuy nhiên, việc phẫu thuật này không những để lại khuyết hổng rất lớn vùng hàm mặt mà còn ảnh hưởng đến chức năng ăn nhai, nói, thở và thẩm mỹ, đặc biệt với bệnh nhân bị biến dạng khuôn mặt.

Để bù đắp những khuyết hổng cho bệnh nhân, các phẫu thuật viên áp dụng tạo hình vi phẫu, tức là lấy “vật liệu” trên chính cơ thể người bệnh (vùng cho) để vá lại vùng khuyết (vùng nhận) ngay trong cùng 1 cuộc mổ. Chẳng hạn, với trường hợp phải cắt bỏ một phần hay cả xương hàm trên/dưới hay sàn miệng…, các phẫu thuật viên phải dùng vạt xương mác đưa lên vùng nhận để tái tạo.

Việc tái tạo theo đúng kế hoạch khi phẫu thuật là vô cùng quan trọng để đảm bảo kết quả hoàn hảo về thẩm mỹ và chức năng, mang lại vẻ đẹp tối ưu cho khuôn mặt cũng như sức khỏe, nụ cười cho người bệnh. “Khi tiến hành phẫu thuật, bác sĩ phải sử dụng kính hiển vi có độ phóng đại 8-25 lần để phẫu tích và nối những mạch máu nhỏ chỉ khoảng 1mm. Đây là một thách thức rất lớn, bởi khi đưa tổ chức từ chỗ khác đến vùng nhận chỉ một sơ suất nhỏ sẽ có những rủi ro rất cao”, TS.BS Ngọc Minh chia sẻ.

Tuy nhiên, đây mới chỉ là phương pháp kinh điển, các thông số đo đạc tính toán chỉ là dựa trên kinh nghiệm, cảm quan của phẫu thuật viên. Với những tổn thương nặng, đặc biệt là khuyết hổng xương hàm dưới (bởi xương mác thường thẳng, sau khi cắt chỉnh để tạo hình thành xương hàm dưới) thì sự tính toán từng góc cạnh về các mức giải phẫu dù chi li đến mấy cũng chưa cho một kết quả hoàn hảo. Nhất là người bệnh trẻ, ngoài việc chữa được bệnh trở về cuộc sống bình thường thì thẩm mỹ là vấn đề mà các phẫu thuật viên còn nhiều trăn trở.

Chính bởi lẽ đó, những năm trở lại đây, để tối ưu hóa kết quả điều trị, các bác sĩ Trung tâm Phẫu thuật Sọ mặt và Tạo hình của Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã nghiên cứu ứng dụng công nghệ in 3D trong toàn bộ quy trình từ thiết kế giả lập đến lập kế hoạch phẫu thuật, giúp nhiều người mắc chứng bệnh ung thư hoặc u men xương hàm mặt được khỏe mạnh bình thường.

Mở ra cơ hội mới cho người bệnh

Chia sẻ về ứng dụng công nghệ in 3D, Ths.BS Lê Kim Nhã, Trung tâm Phẫu thuật Sọ mặt và Tạo hình, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết: “Chúng tôi sử dụng phần mềm giả lập 3D để lên kế hoạch trước mổ trên hình ảnh cắt lớp vi tính xương hàm và xương mác của chính bệnh nhân. Tức là phẫu thuật viên tiến hành dựng hình xương, phẫu thuật “mô phỏng” trên phần mềm máy tính với các việc như cắt xương, tạo hình xương, với độ chính xác đến từng milimet. Sau khi “mổ” mô phỏng trên máy tính, bác sĩ sẽ tiến hành dựng, in mô hình xương và máng hướng dẫn cắt xương bằng vật liệu in 3D. Chính các mô hình này hướng dẫn phẫu thuật viên trong ca mổ thực tế thực hiện lại đúng những thao tác như đã lên kế hoạch từ trước. Nhờ vậy giúp giảm thời gian, tính phức tạp của ca mổ và đặc biệt giúp tăng độ chính xác lên rất cao.

Theo TS.BS Phạm Ngọc Minh: Nhờ áp dụng công nghệ lên kế hoạch trước mổ trên phần mềm và mô hình in 3D, đã giúp giảm thời gian phẫu thuật từ 8-10 tiếng xuống chỉ còn 5-6 tiếng, thậm chí trong tương lai có thể rút ngắn hơn. “Nhờ tính chính xác của kết quả tạo hình xương, chúng tôi có thể đồng thời tiến hành gắn luôn các trụ implant răng trong một cùng 1 lần mổ, giúp người bệnh tiết kiệm chi phí và số lần can thiệp về sau”, TS.BS Ngọc Minh nhấn mạnh.

Việc tiên phong trong cập nhật mô phỏng thông số ảo sử dụng công nghệ in 3D để tạo hình xương hàm bằng vạt xương mác vi phẫu giờ đây được áp dụng thường quy tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Đây cũng là cơ hội đem lại sự sống kỳ diệu cho bệnh nhân ung thư nếu chưa có di căn xa và người bệnh cần tái tạo lại xương hàm.

ThS.BS Lê Kim Nhã nhắn nhủ: “U men xương hàm là bệnh lý lành tính nhưng có tốc độ phát triển rất nhanh, gây phá huỷ xương hàm và dễ tái phát nếu không được cắt bỏ triệt để. Do bệnh phát triển âm thầm, không có những triệu chứng rõ rệt nên thường khi u đã lớn, bệnh nhân mới tới khám và điều trị. Lúc đó xương hàm thường đã bị phá huỷ rộng lớn, không thể điều trị bảo tồn. Do vậy, người bệnh nên khám định kỳ để được phát hiện và điều trị đúng”./.

Lưu Hường