Sau 8 giờ thực hiện, một ca ghép chi thể từ người hiến sống tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã thành công. Đây là ca ghép chi thể đầu tiên ở khu vực Đông Nam Á đồng thời cũng là ca ghép chi thể từ người cho sống đầu tiên trên thế giới.

Kỳ tích của BV108

Cách đây 4 năm, trong quá trình lao động, anh Phạm Văn Vương (31 tuổi, ở Thanh Trì, Hà Nội) bị tai nạn do máy đột dập khiến toàn bộ 1/3 cẳng tay và bàn tay trái dập nát, biến dạng hoàn toàn. Anh được đưa đến Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (BV108) cấp cứu.

Do vết thương dập nát quá nặng nề và hoàn toàn không còn khả năng bảo tồn, các bác sĩ đã buộc phải chỉ định cắt cụt 1/3 cẳng tay trái cho anh. Dù vết thương mỏm cụt liền sẹo kỳ đầu và anh được xuất viện sau 2 tuần điều trị, tuy nhiên nỗi đau tinh thần vì khi bị cụt một tay ngay từ khi vẫn còn trẻ tuổi khiến anh luôn ám ảnh. Cuộc sống của anh Vương kể từ đó gặp nhiều khó khăn.

Ngày 3/1/2020, BV108 đã tiếp nhận một ca bệnh nặng và phức tạp do băng chuyền của máy tải gạch cuốn và đè ép trực tiếp lên tay trái từ vùng 1/3 dưới cẳng tay cho đến sát nách. Trong 3 tuần điều trị với 3 lần mổ, các bác sĩ Khoa Chấn thương chi trên và Vi phẫu thuật nỗ lực để cứu cánh tay của BN nhưng tình trạng hoại tử vùng khuỷu tay và cơ, nhiễm trùng không cứu vãn được và đe dọa tính mạng của bệnh nhân.

BN đã được hội chẩn nhiều lần qua các cấp trong BV và thống nhất chỉ định phải cắt cụt chi thể ngang mức 1/3 trên cánh tay. Khi thăm khám BN, các bác sĩ cũng nhận thấy rằng: phần thừa của chi thể sẽ bị cắt cụt (đoạn từ 1/3 dưới cẳng tay đến bàn tay) còn tương đối bình thường và có thể sử dụng để ghép cho những BN bị cụt ở vị trí tương ứng. BN và gia đình đã đồng ý và tự nguyện “hiến” một phần chi thể của mình cho anh Vương như một nghĩa cử nhân văn vô cùng cao đẹp.

Vì phần chi thể từ cánh tay đến cẳng tay của chi thể chuẩn bị cắt cụt đang bị hoại tử và bội nhiễm thứ phát nên bàn tay sẽ được ghép đối diện với nguy cơ nhiễm trùng rất cao. Sau khi cân nhắc cẩn thận và kỹ lưỡng mọi nguy cơ có thể xảy ra, với quyết tâm cao của GS.TS.TTND Mai Hồng Bàng, Giám đốc BV108 cùng toàn thể ban giám đốc BV và kíp phẫu thuật trong phiên hội chẩn đặc biệt trước mổ, đã quyết định sẽ thực hiện ca mổ “ghép bàn tay mới” cho anh Vương.

Ngày 21/1 tức ngày 27 Tết Canh Tý, ca cắt bỏ cánh tay và ca ghép đoạn chi thể được kíp mổ (gồm: GS.TSKH.TTND Nguyễn Thế Hoàng, Phó Giám đốc ngoại khoa của BV108 cùng với các bác sĩ của Khoa Chấn thương Chi trên và Vi phẫu thuật, Viện Chấn thương chỉnh hình, BV108) - tiến hành đồng thời tại BV108. Sau 8 giờ, ca mổ "ghép cẳng tay và bàn tay mới" từ người hiến sống cho anh Vương thành công.

Là bác sĩ trực tiếp tham gia ca mổ, GS.TSKH Nguyễn Thế Hoàng chia sẻ: “Ca ghép diễn ra từ 10h sáng đến hơn 6 giờ tối. Để nối phần chi thể từ 1/3 dưới cẳng tay đến bàn tay, chúng tôi phải nối tới 36 cơ và có 2 cái xương, cùng với cấu trúc xương, màng xương, tủy xương. Riêng bàn tay có đến gần 40 cái xương. Về sau những phần được nối này sẽ liền hết với nhau, tạo thành một khối”.

Mở ra hướng điều trị mới trong tương lai

Các bác sĩ cho biết: “Trồng nối chi thể đứt rời” là kỹ thuật được thực hiện thường quy từ thập kỷ 80 của thế kỷ trước và cho đến nay, BV108 là một trung tâm y học hàng đầu về lĩnh vực này đã thực hiện thành công hàng chục ngàn ca tại BV. Những cánh tay, cẳng tay, bàn tay, ngón tay bị đứt rời có thể nối lại được trong vòng từ 5-8 giờ với kết quả chức năng thuận lợi nếu như BN được chuyển đến BV kịp thời. Trồng lại chi thể đứt rời ứng dụng kỹ thuật vi phẫu là một kỹ thuật rất khó, phức tạp, là đỉnh cao của phẫu thuật tạo hình và vi phẫu thuật mạch máu thần kinh. Trồng lại chi thể đứt rời tự thân ứng dụng kỹ thuật vi phẫu đã được BV108 chuyển giao kỹ thuật cho nhiều BV khác trong cả nước và cho đến nay đã có nhiều BV thực hiện được phẫu thuật này.

Phẫu thuật ghép chi thể đồng loại còn khó khăn hơn. Đây là kỹ thuật phức tạp đòi hỏi người cho - người nhận phải tương thích từ nhóm máu đến hệ thống miễn dịch và sau phẫu thuật sử dụng thuốc chống thải ghép thật phù hợp, chặt chẽ, cẩn trọng hơn ghép nhiều mô tạng khác.

“Sau mổ, chi ghép sống tốt và được tưới máu giống như chi bên lành. Bệnh nhân tiếp đó được cách ly và chăm sóc theo chế độ đặc biệt 24/24h, điều trị phục hồi chức năng tích cực trong thời gian tới để tối ưu hóa cả chức năng vận động và cảm giác của chi thể ghép”, bác sĩ Hoàng chia sẻ.

Chỉ hơn 1 tháng sau ca ghép, anh Vương đã có thể sử dụng bàn tay trái để nắm một số đồ vật và các tín hiệu hiện nay cho thấy khả năng hồi phục là trên 50%. Các bác sĩ hướng dẫn anh Vương tập luyện phục hồi chức năng liên tục hằng ngày sau ca ghép. “Tôi đang cố gắng tập vận động thô như co duỗi, cầm nắm, đóng mở bàn tay… giúp các dây thần kinh hồi phục dần. Sau đó sẽ tập vận động tinh được dễ dàng hơn”, anh Vương vui mừng nói.

Chia sẻ về thành công này, GS.TS.TTND. Mai Hồng Bàng, Giám đốc BV108 cho biết: "Có thể nói đây là một thử thách rất lớn của Bệnh viện. Nhưng nhờ có sự chuẩn bị chu đáo từ việc đào tạo nhân lực lẫn đầu tư trang thiết bị y tế, nhất là chúng tôi đã thực hiện hàng nghìn ca trồng nối trước đó, nên đủ điều kiện lẫn kinh nghiệm để tiến hành ca ghép này".

Với thành công này, sẽ mở ra hướng đi mới trong tương lai, giúp các bác sĩ không chỉ ghép chi thể từ người hiến chết não mà còn từ người sống cho những người bệnh không may bị mất đi chi thể./.

Hương Giang