Say nắng, say nóng không chỉ khiến người mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt, nhức đầu, mà còn có khả năng dẫn đến đột quỵ. Nếu không xử trí kịp thời có thể để lại di chứng thần kinh hoặc tử vong.

Tổn thương từ say nắng, say nóng

Trước tình hình nắng nóng gay gắt diễn ra ở Hà Nội và các tỉnh thành phía Bắc trong vài tuần qua, tại Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (BV108) đã tiếp nhận nhiều trường hợp bị say nắng, say nóng. Tuy nhiên, đa phần bệnh nhân (BN) chưa có hiểu biết cũng như cách dự phòng, xử trí khi gặp phải tình trạng này.

Theo bác sĩ Nguyễn Ngọc Uyển, Khoa Cấp cứu, BV108, say nóng là tình trạng tăng thân nhiệt do nhiệt độ môi trường tăng cao, và/hoặc tăng hoạt động thể lực quá mức, vượt quá khả năng điều hòa của trung khu điều nhiệt làm trung khi điều nhiệt bị rối loạn mất kiểm soát. Say nóng có thể phát triển thành say nắng (sốc nhiệt).

“Trên thực tế, có thể phân biệt sự khác nhau giữa say nắng và say nóng. Say nóng thường diễn ra từ từ, nhiệt độ trung bình cơ thể tăng dần, có thể quan sát nhận ra được các biểu hiện căng thẳng nhiệt và thân nhiệt thường không vượt quá 40 độ C. Ngược lại,say nắng thường diễn ra đột ngột, không có dấu hiệu báo trước, thường kèm theo tổn thương thần kinh nặng và có thể gây tử vong.Say nóng thường gặp về buổi chiều có nhiều tia hồng ngoại, khi làm việc ở những nơi nhiệt độ, độ ẩm cao, thông gió kém, còn say nắng thường xuất hiện khi làm việc dưới trời nắng nóng, độ ẩm cao, không khí lưu thông kém, thường vào thời điểm giữa trưa trời nắng gay gắt có nhiều tia tử ngoại”, bác sĩ Ngọc Uyển phân tích.

Bác sĩ Ngọc Uyển nhấn mạnh: Đặc điểm chung của say nắng và say nóng là dẫn đến tình trạng tăng thân nhiệt và triệu chứng tổn thương thần kinh trung ương. Triệu chứng kinh điển là tăng thân nhiệt >40 độ C và suy chức năng thần kinh xảy ra đột ngột ở 80% các trường hợp.

“Các dấu hiệu nhẹ ban đầu: nhịp tim nhanh, thở nhanh, đỏ da (do cơ chế thải nhiệt- giãn mạch dưới da), có thể vã mồ hôi, kèm theo hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, buồn nôn. Tuy nhiên, ở người già các dấu hiệu thường kín đáo và không đặc hiệu ở giai đoạn sớm. Các biểu hiện nặng hơn nếu không được xử trí kịp thời như: tụt huyết áp, rối loạn chức năng thần kinh bao gồm thay đổi tri giác, kích động, mê sảng, lú lẫn, co giật và hôn mê. Khi thân nhiệt tăng quá cao còn gây mất điện giải nặng, rối loạn thăng bằng nội môi, có thể xuất huyết (xuất huyết kết mạc, tiểu tiện và đại tiện ra máu) do rối loạn đông máu nặng, nặng hơn nữa là suy đa phủ tạng dẫn đến tử vong”, bác sĩ Ngọc Uyển cảnh báo.

Điều kiện tiên quyết xử trí say nắng, say nóng

Theo bác sĩ Nguyễn Ngọc Uyển, việc cấp cứu ban đầu tại hiện trường là điều kiện tiên quyết để BN thoát khỏi tử vong do say nắng, say nóng. Bởi nếu BN được cấp cứu trong thời điểm “vàng”, tức là khoảng thời gian 1 giờ sau khi bị say nắng, say nóng ở mức độ nặng thì hiệu quả gần như đạt 100%. Ngược lại, nếu chậm cấp cứu, làm mát cho BN trong vòng 3 giờ sau khi bị đột quỵ não do nóng thì 100% BN sẽ tử vong.

“Chỉ chuyển BN về tuyến sau hoặc chuyển tới cơ sở hồi sức cấp cứu gần nhất nếu các biện pháp cấp cứu ban đầu không hiệu quả, không cải thiện nhanh về lâm sàng. Chú ý trên đường vận chuyển vẫn phải duy trì các biện pháp cấp cứu cơ bản, trong đó lưu ý các biện pháp hạ thân nhiệt”, bác sĩ Ngọc Uyển lưu ý.

Bác sĩ Ngọc Uyển cho biết, say nắng, say nóng là những hiện tượng thường gặp trong mùa hè, đặc biệt trong những ngày nắng nóng cao điểm, nhiệt độ tăng cao đột ngột. Do vậy, không làm việc quá lâu dưới trời nắng hoặc làm việc trong môi trường nóng bức, tránh các hoạt động thể lực quá sức. Nên nghỉ ngơi định kỳ sau khoảng 45 phút hay 1 tiếng làm việc liên tục ở nơi nắng nóng, nghỉ ngơi ở nơi thoáng mát từ 10-15 phút.Luôn trang bị đầy đủ các thiết bị chống nắng, chống nóng khi lao động, làm việc dưới trời nắng như quần áo bảo hộ lao động, mũ bảo hộ, nón rộng vành, kính râm...

Để phòng tránh say nắng, say nóng, người dân nên thường xuyên uống nước dù chưa cảm thấy khát. Có thể uống nước có pha một chút muối hoặc uống dung dịch oresol, nước trái cây, tránh xa nước ngọt có ga, đồ uống năng lượng. Nên ăn các loại thức ăn mát, rau củ quả chứa nhiều kali như: rau đay, mồng tơi, rau má, cà chua... ./.

Lưu Hường