Năm 2020 vô cùng đặc biệt khi lần đầu tiên trong lịch sử nhân loại cả thế giới đồng thời gánh chịu hậu quả nghiêm trọng bởi một dịch bệnh.

Năm 2020 khởi đầu với một đột biến là dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus SARS-CoV-2 gây ra, và rồi dịch bệnh này làm cả thế giới thay đổi, buộc phải thay đổi, phải quan tâm hàng đầu tới việc ứng phó để kiểm soát và đẩy lùi dịch bệnh. Tác động của dịch bệnh và mức độ cần thiết cấp bách phải ưu tiên đối phó dịch bệnh làm cho việc xử lý mọi vấn đề thời sự lâu nay của thế giới trở nên thứ yếu, đồng thời chính những vấn đề ấy không giảm nhưng cũng không tăng mức độ nghiêm trọng.

Dịch bệnh trở thành sự kiện nổi bật hàng đầu của thế giới trong năm 2020 mà tác động, hệ lụy và hậu quả của nó sẽ còn rất đậm nét trong năm 2021, thậm chí cả trong những năm tiếp theo nữa. Thế giới phải chung sống cùng dịch bệnh với nhận thức là những dịch bệnh như thế rồi đây có thể bùng phát bất kỳ khi nào, bất cứ nơi đâu. Dịch bệnh làm thay đổi cách sống của con người và hoạt động của xã hội. Dịch bệnh buộc chính quyền phải điều chỉnh ưu tiên chính sách đối nội và đối ngoại, làm thay đổi phương thức vận hành của quan hệ quốc tế và chính trị thế giới. Dịch bệnh làm kinh tế và thương mại thế giới suy giảm tăng trưởng, thậm chí suy thoái ở một số nơi. Dịch bệnh thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu kinh tế và công ăn việc làm, tạo động lực mới cho phát triển mạnh mẽ khoa học kỹ thuật công nghệ số, truyền thông trực tuyến và hoạt động kinh doanh trực tuyến.

Bị lấn át và che mờ ít nhiều bởi dịch bệnh, các vấn đề chính trị an ninh thời sự dai dẳng lâu nay của thế giới tuy vẫn tiếp tục chưa được giải quyết nhưng cũng lại không vì thế mà gia tăng đáng kể mức độ gay gắt. Xung đột bạo lực khu vực vẫn tiếp diễn, bất hòa giữa một số quốc gia vẫn gia tăng và xung khắc thương mại giữa Mỹ với một số đối tác của Mỹ leo thang căng thẳng, nhưng chúng không làm cả thế giới hỗn loạn hay bất an, bất ổn hơn những năm trước đấy. Trong bối cảnh tình hình dịch bệnh tác động tiêu cực, các bên liên quan đều xác định rõ hơn giới hạn của hành động và biết kiềm chế.

Các nước trên thế giới trong năm 2020 đều phải bận rộn với chính mình hơn trước. Ngoại trừ các nước lớn ra, quan hệ giữa các quốc gia khác trên thế giới với nhau về cơ bản không khác gì nhiều so với các năm trước. Với sự trung gian và dưới sự bảo trợ của Mỹ, Israel đã bình thường hóa quan hệ ngoại giao chính thức với một vài thành viên của thế giới Ả rập. Nga và Trung Quốc tiếp tục củng cố và nâng tầm quan hệ hợp tác song phương trên mọi lĩnh vực đủ để hai nước lớn này trong thực chất như thể là đồng minh chiến lược của nhau mà không cần phải liên minh với nhau trên danh nghĩa chính thức. Nhưng mối quan hệ giữa Mỹ với Trung Quốc và Nga xấu đi hơn trước rất rõ rệt và chiều hướng diễn biến này sẽ tiếp tục trong năm 2021 bất chấp dịch bệnh vẫn hoành hành và nước Mỹ có nhiều thay đổi sau cuộc bầu cử vô tiền khoáng hậu. Trong nhiệm kỳ cầm quyền của mình, ông Trump đã không thể "khởi động lại" mối quan hệ của Mỹ với Nga như cam kết nhưng đã điều chỉnh rất cơ bản chiến lược và chính sách của Mỹ đối với Trung Quốc. Các đối tác khác trên thế giới đều phải rất tỉnh táo và khôn khéo để vừa tránh bị vạ lây bởi cuộc cạnh tranh chiến lược gia tăng mức độ quyết liệt không khoan nhượng giữa Mỹ với hai nước này, đồng thời vừa tận dụng được tối đa những hiệu ứng tích cực đối với họ từ biến động của mối quan hệ giữa Mỹ với Nga và Trung Quốc. Cục diện quan hệ quốc tế năm 2020 là quan hệ giữa các nước lớn với nhau rất sôi động trong khi giữa các nước khác với nhau thì lại không như vậy.

Thế giới năm 2020 đầy rẫy sự kiện lớn ở mọi nơi và về nhiều phương diện khác nhau. Sự kiện đáng được đề cập nhất là cuộc bầu cử tổng thống ở Mỹ. Nước Mỹ cứ bốn năm lại có một lần bầu cử tổng thống. Nhưng cuộc bầu cử tổng thống năm nay ở nước Mỹ đặc biệt hơn cả bởi nếu thay đổi tổng thống thì chính sách cầm quyền cũng sẽ thay đổi rất cơ bản, giống như sự lựa chọn giữa tiếp tục con đường cũ hay rẽ hẳn vào lối đi mới. Thế giới trong năm 2021 vì thế sẽ bị tác động rất mạnh mẽ trên nhiều phương diện bởi chính sách đối nội và đối ngoại của chính quyền mới ở Mỹ.

Năm 2020 là năm đầy thách thức và khó khăn đối với toàn cầu hoá và tự do hoá thương mại, đối với tăng trưởng kinh tế và thương mại thế giới, đối với hội nhập quốc tế và chủ nghĩa đa phương. Tăng trưởng kinh tế và thương mại thế giới suy giảm rõ rệt. Tuy nhiên, các nơi đều đã có những chương trình tài chính và kích cầu tăng trưởng để khôi phục tăng trưởng kinh tế. Các đối tác đều chủ động nỗ lực tăng cường tự do hoá thương mại trong khả năng và phạm vi có thể được. Một số loại vaccine phòng ngừa dịch bệnh đã được bào chế thành công và bắt đầu sử dụng. Những điều ấy tạo cơ sở xác đáng để có thể lạc quan hơn về môi trường kinh tế đối ngoại và kinh doanh, về triển vọng phục hồi tăng trưởng kinh tế và thương mại thế giới trong thời gian tới.

Nhìn lại thế giới năm 2020 có thể thấy thế giới đang thích ứng nhiều hơn và hiệu quả hơn vào tình trạng bình thường mới, chưa hết mọi lo ngại nhưng đã bắt đầu lạc quan về triển vọng cho năm mới./.