Từ những xô xát giữa người Palestine và cảnh sát Israel ở vùng phía đông của thành phố Jerusalem, đặc biệt ở một trong những ngôi đền thiêng đối với người theo đạo Hồi ở nơi đây, đã nhanh chóng biến dạng thành đụng độ quân sự giữa Israel và lực lượng Hamas ở dải Gaza.
Trung Đông lại trở thành nơi bạo lực căng thẳng mà nguy cơ bùng phát chiến tranh giữa Israel và Hamas không còn có thể loại trừ được - sau nhiều tháng khá yên bình. Đỉnh điểm là những cuộc tấn công tên lửa của Hamas vào một số mục tiêu ở bên trong Israel mà hệ thống phòng thủ tên lửa của Israel cản phá, vô hiệu hoá không nổi. Israel bộc lộ những điểm yếu mới về an ninh trong khi Hamas thể hiện quyết tâm đối địch mới. Cuộc xung đột giữa Israel và Palestine lại trở thành chủ đề nội dung chính trị thời sự ở khu vực này.
Thời điểm bùng phát bạo lực căng thẳng lần này rất đáng được chú ý khi nhiều nhân tố cùng tác động tạo nên hiệu ứng cộng hưởng. Ở Israel đang có chuyện thành lập chính phủ liên hiệp mới sau cuộc tổng tuyển cử lần thứ tư trong thời gian hơn 2 năm. Thủ tướng tạm quyền của Israel, ông Benjamin Netanyahu, đã thất bại với việc thành lập chính phủ và sẽ bị mất quyền nếu phe đối lập giờ thành lập được chính phủ liên hiệp mới. Vì thế, việc bạo lực và căng thẳng lại bùng phát, đặc biệt chuyện lại dụng độ quân sự giữa Israel và Hamas, đưa lại cho người này cơ hội thuận lợi hiếm thấy để chứng tỏ mình là sự đảm bảo an ninh chắc chắn nhất cho Israel.
Ở phía chính quyền tự trị Palestine, cuộc bầu cử tổng thống và quốc hội vốn đã được ấn định sau hơn 15 năm lại bị hoãn với lý do phía Israel không đảm bảo cho cuộc bầu cử được tổ chức thật sự ổn thoả. Vì sự trì hoãn này mà mối bất hoà giữa hai phe phái chính ở Palestine là Hamas và Fatah trở nên thêm phức tạp và sâu sắc. Trong thời gian mấy năm trước đây, chính quyền Mỹ với tổng thống Mỹ Donald Trump đã đứng hẳn về phía Israel trong cuộc xung đột giữa Israel và Palestine, chuyển đại sứ quán Mỹ ở Israel từ Tel Aviv về Jerusalem và trung gian giúp Israel thiết lập được quan hệ ngoại giao chính thức với Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất, Bahrain, Sudan và Maroc. Nhưng chính quyền mới ở Mỹ với tân tổng thống Joe Biden không hoàn toàn tiếp tục chính sách của người tiền nhiệm đối với Israel và khu vực Trung Đông, Bắc Phi và vùng Vịnh.
Ông Biden chủ trương đưa nước Mỹ tham gia trở lại thoả thuận về giải pháp cho vấn đề hạt nhân của Iran (JCPOA), tức là lật ngược quyết sách của ông Trump và bất chấp mọi sự phản đối cũng như chống phá của Israel. Ả rập Xê út và Iran đang có những tiếp xúc trực tiếp để khôi phục lại quan hệ ngoại giao.
Bối cảnh tình hình chung như thế đặt cả Israel và phía Palestine vào tình thế mới khi lại xô đẩy nhau vào bạo lực căng thẳng và đụng độ quân sự. Họ đều chủ ý làm cho bên ngoài lại quan tâm đến cuộc xung đột này nhưng đồng thời đều phải thận trọng về mức độ xung khắc để diễn biến tình hình không vượt ra ngoài tầm kiểm soát bởi các đối tác bên ngoài, bất kể thân thiết hay không thân thiết với Israel và Palestine hiện đều bị đẩy vào tình thế khó xử. Mỹ khẳng định cam kết đảm bảo an ninh cho Israel nhưng lại không ủng hộ việc Israel gia tăng mức độ hoạt động quân sự nhằm vào Hamas và không đồng tình với việc phía Israel tiếp tục thúc đẩy thực hiện ý định mở rộng các khu định cư dành cho người Do Thái trên các vùng lãnh thổ của người Palestine. Iran có nhu cầu thiết thực đi vào đối thoại với Mỹ và Ả rập Xê út nên không thể tiếp tay Hamas gia tăng đụng độ quân sự với Israel. Những nước Ả rập đã bình thường hoá quan hệ với Israel trong thời gian vừa qua giờ không tránh khỏi áp lực mạnh mẽ từ các quốc gia Ả rập khác.
Chính vì thế, tất cả các đối tác bên ngoài này đều chủ ý thể hiện thái độ kiềm chế và trung lập. Chừng nào họ còn như thế thì chừng ấy bạo lực và căng thẳng ở Trung Đông sẽ vẫn còn dai dẳng./.
Hoàng Lan