Phải tận hai ngày sau khi kết quả vòng hai cuộc bầu cử tổng thống ở Brazil được chính thức công bố, tổng thống đương nhiệm Jair Bolsonaro thuộc phe cánh hữu mới chịu lên tiếng thể hiện thái độ về việc bị thất cử trước cựu Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva thuộc cánh tả.
Ông Lula thắng ở cả hai vòng bầu, ở vòng thứ 2 với tỷ lệ phiếu bầu rất sít sao: 50,9% và ông Bolsonaro đạt được 49,1%. Trong phát biểu đầu tiên sau cuộc bầu cử, ông Bolsonaro không công nhận đã thất cử và cũng chẳng chúc mừng ông Lula đã thắng cử mà chỉ tuyên bố sẽ tuân thủ hiến pháp nhưng ngợi ca những người ủng hộ đang có hành động bạo lực phản đối kết quả bầu cử tại nhiều bang ở Brazil. Trước cuộc bầu cử, ông Bolsonaro đã nhiều lần xa gần ám chỉ không công nhận kết quả bầu cử nếu bị thất cử và quả quyết có gian lận bầu cử.
Những phát biểu và cách hành xử của ông Bolsonaro khiến gợi nhớ đến trường hợp tổng thống Mỹ Donald Trump sau khi bị thất cử trong cuộc bầu cử tổng thống ở Mỹ hồi năm 2020. Khi ấy, ông Trump tìm mọi cách để lật ngược kết quả bầu cử nhưng rồi không thành công, cho dù đến tận bây giờ vẫn chưa chịu công nhận là đã thất cử. Còn ông Bolsonaro ở Brazil lại chơi trò nước đôi khi không công khai xác nhận đã thất cử nhưng lại để lộ hàm ý chấp nhận thua cử. Chánh văn phòng của ông Bolsonaro cho biết sẽ chuyển giao quyền lực theo cách dân chủ và hòa bình cho ông Lula.
Thắng cử của ông Lula và thất cử của ông Bolsonaro trong cả hai vòng bầu cử vừa qua không gây bất ngờ. Điều bất ngờ nằm ở chỗ ông Lula không thắng vang dội như dự báo trong kết quả các cuộc thăm dò dư luận suốt thời gian dài. Ông Lula là người đầu tiên ở Brazil có được nhiệm kỳ cầm quyền thứ 3 thông qua bầu cử dân chủ. Người này đã là tổng thống Brazil từ 2002 đến 2010, bị tòa kết án ngồi tù gần 600 ngày nên không thể tái ứng cử tổng thống vào năm 2018 và lại được toà trả tự do kịp lúc có thể ra tranh cử tổng thống.
Ông Lula và đảng phái của mình được đánh giá cao về thành quả cầm quyền trong hai nhiệm kỳ tổng thống nói trên, nhưng cũng bị mắc tai tiếng là tham nhũng. Cho nên người này tái đắc cử tổng thống chủ yếu và trước hết nhờ hệ lụy tiêu cực của chính sách cầm quyền thái quá của ông Bolsonaro trong 4 năm qua. Nội bộ xã hội và chính trường bị phân rẽ sâu sắc, ông Bolsonaro được giới giàu có và trung lưu ủng hộ nhưng không được dân nghèo hậu thuẫn, quan điểm của người này về dịch bệnh và cách ứng phó trái ngược với thế giới bên ngoài. Cách thức cầm quyền độc đoán của ông Bolsonaro làm nhiều đối tác quan trọng lâu nay của Brazil không hài lòng. Ông Bolsonaro tuy thất cử nhưng phe cánh chính trị vẫn còn rất mạnh ở Brazil - giống như ông Trump ở Mỹ.
Ông Lula tái đắc cử chủ yếu nhờ hào quang của thời cầm quyền trước đây và nhờ lá phiếu bầu của diện cử tri là người nghèo và phụ nữ. Việc cầm quyền sẽ rất khó khăn cho dù người mới dày dặn kinh nghiệm chính trường. Phe cánh của ông Bolsonaro trong quốc hội và xã hội sẽ chống đối quyết liệt. Nếu không khắc phục được sự phân rẽ trên chính trường và trong nội bộ xã hội thì ông Lula rất khó có thể cầm quyền thành công.
Cánh tả lại lên cầm quyền ở Brazil và sự chuyển thời này có tác động mạnh mẽ không chỉ tới hiện tại và tương lai của riêng Brazil. Thắng cử của ông Lula củng cố sự trỗi dậy của phe cánh tả ở khu vực Mỹ Latinh. Brazil là nền kinh tế đóng vai trò lớn trong các vấn đề hiện rất thời sự chung cho cả thế giới nên sự thay đổi chính quyền ở Brazil tác động mạnh tới việc xử lý các vấn đề ấy: bảo vệ môi trường sinh thái, đặc biệt vùng rừng Amazon, chống biến đổi khí hậu trái đất, đảm bảo an ninh lương thực và năng lượng, thương mại thế giới, chính trị thế giới và quan hệ quốc tế./.
Hoàng Lan