Vụ việc chàng thanh niên 17 tuổi người Pháp gốc Algeria bị cảnh sát Pháp bắn chết trong một lần kiểm tra giao thông ngày 27/6 vừa qua đã đẩy cả nước Pháp vào những ngày bất an và bất ổn, hỗn loạn và bạo lực trên đường phố, khủng hoảng về chính trị an ninh và ổn định xã hội.

Biểu tình trên đường phố, phá phách trụ sở chính quyền ở nhiều địa phương, đụng độ giữa người biểu tình và cảnh sát là hình ảnh đặc trưng cho nước Pháp trong những ngày vừa qua. 45.000 cảnh sát đã được huy động để vãn hồi an ninh và trật tự xã hội. Hơn 200 cửa hàng đã bị phá huỷ hoàn toàn. Hơn 300 chi nhánh ngân hàng đã bị đập phá. Khoảng 3.400 người liên quan đã bị bắt giữ. Gần 700 cảnh sát và lính cứu hoả bị thương. Thiệt hại về kinh tế cho đến thời điểm hiện tại ước tính là 1 tỷ euro. Hình ảnh nước Pháp trên thế giới bị tổn hại nặng nề.

Tình trạng hỗn loạn và bạo lực ở nước Pháp hiện đã lắng xuống. Tổng thống và thủ tướng chính phủ đã gặp gỡ và thảo luận với các đảng phái chính trị và chính quyền các địa phương bị ảnh hưởng để cùng xử lý cuộc khủng hoảng. Nước Pháp trong những ngày qua khiến liên tưởng đến những vụ việc và tình trạng nhiều lần đã xảy ra cho đến nay ở nước Mỹ. Nhiều quốc gia khác ở châu Âu đã bắt đầu rất quan ngại về nguy cơ làn sóng này lây lan vượt ra ngoài phạm vi nước Pháp.

Ở nước Mỹ cũng như ở nước Pháp, những chuyện như thế này có bản chất sâu xa là cảnh sát sử dụng bạo lực, phân biệt sắc tộc mang tính hệ thống và quá khứ lịch sử thực dân, thuộc địa. Cả ba vấn đề này đều tồn tại dai dẳng đã từ rất lâu và trở nên trầm trọng hơn sau mỗi lần xảy ra vụ việc mới. Ở nước Pháp cũng như ở nước Mỹ, cả ba vấn đề này cho tới nay đều chưa được chính quyền và chính giới quan tâm giải quyết thoả đáng và dứt điểm.

Vấn đề cảnh sát sử dụng bạo lực chỉ có thể được giải quyết ổn thoả và dứt điểm bằng những cuộc cải tổ ngành cảnh sát thật sự và sâu rộng nhằm ngăn ngừa cảnh sát lạm dụng việc sử dụng bạo lực khi thi hành công vụ và gây dựng lòng tin của người dân vào lực lượng cảnh sát. Vấn đề phân biệt sắc tộc mang tính hệ thống chỉ có thể được khắc phục bằng luật pháp và tăng cường đồng thuận trong xã hội. Còn di sản quá khứ lịch sử về thời kỳ chế độ thực dân, thuộc địa và nô lệ chỉ có thể được giải quyết bằng nhận thức mới đúng đắn và cầu thị của chính quyền, chính giới và xã hội về trách nhiệm chính trị, pháp lý và đạo lý.

Điều đáng chú ý trọng vụ việc hiện tại ở nước Pháp là đất nước có thể dễ dàng và nhanh chóng lâm vào tình cảnh khủng hoảng chính trị - xã hội, an ninh và ổn định như thế nào. Nó cho thấy thực chất chính trị - xã hội ở nước Pháp không hẳn như hình ảnh bề ngoài. Nó lý giải vì sao các đảng phái chính trị lớn với bề dày truyền thống lâu nay sa sút uy tín và ảnh hưởng trong khi các lực lượng cực hữu, dân tuý và dân tộc chủ nghĩa tiếp tục trỗi dậy mạnh mẽ.

Cuộc khủng hoảng hiện tại dóng lên hồi chuông cảnh báo và thức tỉnh cả nước Pháp đồng thời báo động cho cả châu Âu. Những hành vi phá phách, bạo lực và gây hỗn loạn tại các nơi công cộng, ở đâu cũng vậy trên thế giới này, đều bị lên án và loại trừ. Nhưng rõ ràng là nước Pháp phải thay đổi trên những lĩnh vực liên quan để khắc phục tận gốc rễ và dứt điểm bản chất thực sự của những mâu thuẫn và xung khắc về chính trị - xã hội nội bộ âm ỉ dai dẳng lâu nay. Các quốc gia châu Âu khác phải nhìn vào nước Mỹ và nước Pháp mà tự rút ra cho mình những bài học cần thiết để ngăn ngừa nguy cơ bị bất ngờ sa vào tình trạng khủng hoảng như nước Pháp hiện tại./.

Hoàng Lan