Chỉ vài giờ đồng hồ sau khi xảy ra vụ tấn công làm hư hại cây cầu nối Nga với Crimea - lần thứ hai kể từ khi bùng phát cuộc chiến ở Ukraine giữa Nga và Ukraine, chính phủ Nga tuyên bố ngừng tham gia thoả thuận ký kết ngày 22/7/2022 giữa Nga và Ukraine về xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine bằng vận tải qua Biển Đen. Cho tới nay, thời hạn hiệu lực của thoả thuận này đã được gia hạn thêm 4 lần. Mới rồi, cũng chỉ vài giờ đồng hồ trước khi thời hạn hiệu lực của nó chấm dứt, Nga tuyên bố rút khỏi thoả thuận.

Thoả thuận này là thành quả ngoại giao trung gian của Thổ Nhĩ Kỳ và LHQ. Nó giúp cho Ukraine xuất khẩu được bằng đường vận tải biển qua 3 hải cảng ở Biển Đen gần 33 triệu tấn ngũ cốc và lương thực, đem lại thu nhập rất quan trọng cho Ukraine. Thổ Nhĩ Kỳ có nhu cầu và lợi ích rất to lớn ở việc duy trì thoả thuận này bởi nó là thành quả ngoại giao quan trọng nhất của Thổ Nhĩ Kỳ liên quan đến cuộc chiến ở Ukraine, là nền tảng và biểu tượng cho vai trò và ảnh hưởng của Thổ Nhĩ Kỳ trong việc làm cầu nối giữa Nga và Ukraine.

LHQ quan tâm tới thoả thuận này vì cho rằng Ukraine là quốc gia xuất khẩu ngũ cốc lớn nhất thế giới nên nếu bây giờ giảm xuất khẩu ngũ cốc sẽ ảnh hưởng rất tiêu cực tới cung ứng lương thực trên thế giới, gãy chuỗi cung ứng toàn cầu về lương thực và khuấy lên nguy cơ gây ra nạn đói ở một số nơi trên thế giới, đặc biệt tại các nước nghèo ở châu Phi. Mỹ, EU và NATO vừa tăng cường đối địch Nga lại vừa gây áp lực để Nga duy trì sự tham gia thoả thuận nhằm giúp Ukraine tiếp tục thu lợi.

Theo số liệu thống kê thì chỉ phần nhỏ chứ không phải phần lớn trong xuất khẩu ngũ cốc và lương thực của Ukraine được chuyển đến các quốc gia nghèo ở châu Phi. Ukraine có một số cách khác để xuất khẩu ngũ cốc và lương thực ngoài vận tải qua Biển Đen, nhưng đều không thể được với khối lượng lớn, đều với chi phí cao hơn rất nhiều và gặp không ít khó khăn và phức tạp với chính nhiều thành viên của EU và NATO.

Nga đưa ra lý do cho quyết định ngừng tham gia thoả thuận xuất khẩu ngũ cốc và lương thực của Ukraine là các nước phương Tây không thực hiện những cam kết đối với Nga để đổi lấy nhượng bộ của Nga cho thoả thuận trên. Thoả thuận này không còn hiệu lực đồng nghĩa với việc Nga không còn đảm bảo an toàn cho tàu thuyền đi từ các hải cảng của Ukraine ra Biển Đen và từ Biển Đen cập hải cảng Ukraine. Một khi đã như thế thì làm gì còn có tàu thuyền vận tải của hãng nào trên thế giới dám vận chuyển ngũ cốc và lương thực cho Ukraine.

Nga quả quyết việc rút khỏi thoả thuận nói trên không liên quan gì tới cuộc tấn công cây cầu nối Nga với Crimea mà Nga cáo buộc Ukraine là thủ phạm. Đúng là tổng thống Nga Vladimir Putin đã đề cập đến khả năng Nga không lại gia hạn hiệu lực của thoả thuận từ trước khi xảy ra vụ tấn công phá hoại cầu. Nhưng vụ tấn công không thể không có tác động rất mạnh mẽ tới quyết định của Nga.

Nga dùng việc ngừng tham gia thoả thuận về xuất khẩu ngũ cốc và lương thực của Ukraine để gia tăng áp lực đối với LHQ, Mỹ và EU về đáp ứng những điều kiện và yêu cầu của Nga.

Nga vừa gây tổn hại trực tiếp cho Ukraine về thu nhập lại vừa cảnh báo và răn đe Ukraine về việc tấn công vào lãnh thổ Nga và Crimea. Nga có nhu cầu cấp thiết và lợi ích thiết thực để cứng rắn và kiên quyết với Ukraine vì Ukraine đang mở những chiến dịch quân sự phản công Nga dọc tuyến chiến trường và tăng cường tấn công quân sự trực tiếp vào lãnh thổ Nga và Crimea. Ngoài ra, Nga còn nhằm dằn mặt Thổ Nhĩ Kỳ sau một số động thái trong thời gian vừa qua của tổng thống nước này Recep Tayyip Erdogan gây bất lợi cho Nga đến mức Nga không thể không thể hiện thái độ không hài lòng và buộc phải ngăn chặn ông Erdogan tái diễn. Chắc rồi vào thời điểm nào đấy, Nga sẽ trở lại thoả thuận này./.

Hoàng Lan