Mức độ xấu đi trong mối quan hệ giữa Ấn Độ và Canada đã đạt đỉnh điểm mới khi đích thân Thủ tướng Canada Justin Trudeau cáo buộc chính phủ Ấn Độ đứng sau vụ ám sát một người Sikh lưu vong ở Canada và hai bên trục xuất các nhà ngoại giao của nhau.

Ở Canada có cộng đồng đông đảo nhất trên thế giới người Sikh và có một trong những cộng đồng đông đảo nhất người Ấn Độ nói chung ở nước ngoài. Theo dữ diệu điều tra dân số năm 2021 của Canada, ở Canada có khoảng 1,4 triệu người Ấn Độ, trong đó có khoảng 770.000 người Sikh. Bang Punjab của Ấn Độ có 58% là người Sikh và 39% là người Hindu.

Từ nhiều thập kỷ nay, người Sikh muốn ly khai Ấn Độ và thành lập nhà nước Khalistan riêng. Trong thập kỷ 80 và 90 của thế kỷ trước, xung đột bạo lực xảy ra dữ dội giữa người Sikh và người Hindu ở bang Punjab. Năm 1986, Thủ tướng Ấn Độ Indira Gandhi bị ám sát mà kẻ ám sát là cận vệ người Sikh. Vấn đề người Sikh ly khai ở Ấn Độ rồi lắng xuống cho tới khi đảng Hindu dân tộc chủ nghĩa BJP và Thủ tướng Narendra Modi lên nắm quyền vào năm 2014.

Ngày 18/6 năm nay, Hardeep Singh Nijjar bị bắn chết ở bên ngoài một ngôi đền của đạo Sikh ở thành phố Surrey, bang British Columbia của Canada. Người này nổi danh nhờ vận động, cổ suý thành lập nhà nước Khalistan ly khai khỏi bang Punjab. Tháng 7/2020, chính phủ Ấn Độ coi người này là phần tử khủng bố.

Ông Trudeau cho biết cơ quan tình báo Canada đã có đủ bằng chứng xác thực để khẳng định nhà nước Ấn Độ đứng phía sau vụ ám sát người Sikh nói trên. Ngay trước khi sang Ấn Độ tham dự cuộc gặp cấp cao năm nay của nhóm G20, ông Trudeau đã bất ngờ ngừng đàm phán với Ấn Độ về thoả thuận thương mại song phương mà hai nước đã đàm phán từ hơn 10 năm nay.

Mới đây, Canada trục xuất nhà ngoại giao Ấn Độ phụ trách tình báo trong đại sứ quán Ấn Độ ở Canada. Chính phủ Ấn Độ bác bỏ mọi cáo buộc từ phía Canada và trả đũa bằng biện pháp trục xuất một nhà ngoại giao cấp cao trong đại sứ quán Canada ở Ấn Độ. Mối quan hệ song phương này tiếp tục xấu đi nghiêm trọng.

Chuyện này giữa Ấn Độ và Canada khiến liên tưởng đến chuyện đã vài lần xảy ra giữa các nước phương Tây và Nga. Cách lập luận và hành xử của các bên liên quan chẳng khác gì nhau. Cũng cáo buộc nặng nề lẫn nhau. Cũng trừng phạt lẫn nhau. Cũng trục xuất các nhà ngoại giao của nhau.

Ông Trudeau cho rằng Canada tôn trọng quyền tự do ngôn luận, tự do tụ tập và tự do thể hiện sự phản đối, phê phán Ấn Độ can thiệp vào công chuyện nội bộ của Canada. Ấn Độ phê trách phía Canada hậu thuẫn phong trào và hoạt động ly khai của người Sikh. Ông Trudeau có nhu cầu tranh thủ lá phiếu của cộng đồng người Sikh ở Canada, đồng thời tận lợi về đối nội từ việc đề cao con chủ bài dân chủ, nhân quyền trong quan hệ với Ấn Độ. Trong khi đó, ông Modi và đảng BJP càng cần mạnh tay trấn át phong trào ly khai của người Sikh ở cả bên trong lẫn bên ngoài Ấn Độ để thực thi những quan điểm chính sách cầm quyền của đảng BJP dân tộc chủ nghĩa Hindu.

Hai bên có hai cách nhìn nhận vấn đề người Sikh rất khác nhau và vì thế theo đuổi lợi ích trái ngược nhau trong vấn đề người Sikh. Cả ông Trudeau lẫn ông Modi xem ra đều chấp nhận thà để cho mối quan hệ song phương xấu và còn tiếp tục xấu đi chứ không sẵn sàng nhượng bộ nhau.

Chuyện mắc mớ riêng giữa Canada và Ấn Độ làm khó đối tác bên ngoài đồng thời coi trọng quan hệ hợp tác với Canada và Ấn Độ. Ủng hộ bên này sẽ mất lòng bên kia và trung gian hòa giải thì hiện tại cũng như trong thời gian tới rất khó khả thi. Ông Trudeau và ông Modi đã đẩy mối bất hoà này đi xa tới mức rất khó có thể nhanh chóng hoặc bất ngờ dừng lại được./.

Hoàng Lan