Tại cuộc gặp cấp cao vừa rồi, cũng là cuộc gặp cấp cao cuối cùng của EU trong năm nay, EU đã quyết định khởi động tiến trình đàm phán với Ukraine và Moldova về việc kết nạp hai nước này vào EU. Ukraine vui mừng và hài lòng. EU coi đấy là quyết định lịch sử chưa từng có. Sự tự cảm nhận này của EU không có gì sai. Chỉ có điều EU đã rất nhiều lần đưa ra những quyết định mà EU coi là lịch sử.

Xưa nay, EU chưa khi nào dành quy chế ứng cử viên gia nhập EU hay khởi động tiến trình đàm phán với các nước ứng cử viên này về gia nhập EU nếu những quốc gia này đang dính líu trực tiếp đến chiến tranh hoặc xung đột vũ trang. Trong trường hợp Ukraine, EU đã phá bỏ điều tự coi là cấm kỵ này không chỉ có một lần.

Cả cách EU thông qua quyết định nói trên cho Ukraine cũng độc lạ xưa nay chưa từng thấy trong EU. EU quy định những quyết sách quan trọng đến như vậy luôn phải được tất cả các nước thành viên đồng ý. Quy định này đồng nghĩa với việc bất cứ thành viên nào trong EU cũng đều có quyền phủ quyết. Thời gian vừa qua, Hungary là thành viên EU chống đối quyết liệt nhất chủ định của EU khởi động tiến trình đàm phán với Ukraine về việc Ukraine gia nhập EU. Nếu như không có cuộc chiến tranh ở Ukraine giữa Nga và Ukraine thì EU không dành cho Ukraine sự đối xử đặc biệt thiên lệch như vậy. EU dùng sự đối xử đặc biệt và chưa từng có tiền lệ này cho Ukraine để khẳng định sự ủng hộ dành cho Ukraine trong cuộc chiến với Nga và để khích lệ Ukraine chiến tranh với Nga cho đến khi đạt được mục tiêu mà phe phương Tây theo đuổi là Nga bị đánh bại ở Ukraine.

Ở cuộc gặp cấp cao vừa qua, EU đã lách quy định trên bằng cách thuyết phục thủ tướng Hungary Viktor Orban rời khỏi phòng họp để EU biểu quyết. EU coi sự vắng mặt của ông Orban là phiếu trắng và luận giải rằng phiếu trắng là không phản đối, không phải là sự phủ quyết cho dù chắc chắn không phải là ủng hộ. Nhưng ngay sau đó, ông Orban đã phủ quyết gói viện trợ tài chính của EU dành cho Ukraine.

Đối với Ukraine, mọi bước tiến dù lớn hay nhỏ trên con đường trở thành thành viên EU đều rất cần thiết và quan trọng. Nhưng đối với Hungary và EU, việc khởi động tiến trình đàm phán với Ukraine về việc quốc gia này gia nhập EU trong tương lai hoàn toàn không có nghĩa là Ukraine đã được EU đảm bảo chắc chắn là sẽ được gia nhập EU. Tiến trình đàm phán này chắc chắn sẽ rất dài đối với Ukraine và các thành viên EU như Hungari còn có rất nhiều cơ hội để phủ quyết việc EU kết nạp Ukraine. Cho nên hiện tại, tất cả những gì Ukraine đạt được ở lần gặp cấp cao này của EU trong thực chất chỉ là một cái bánh vẽ.

EU và Ukraine có thể cùng nhau chủ động vận hành tiến trình đàm phán giữa hai bên về việc Ukraine gia nhập EU nhưng không thể được như vậy trong việc chi phối diễn biến và kết cục cuối cùng của cuộc chiến ở Ukraine giữa Ukraine và Nga. EU không thể kết nạp Ukraine chừng nào cuộc chiến tranh chưa kết thúc. Kết nạp Ukraine khi Ukraine vẫn còn đang chiến tranh với Nga chẳng khác gì EU mua chính cuộc chiến tranh này về cho mình. Cho nên Ukraine có gia nhập EU được hay không, nếu gia nhập được thì vào thời điểm nào và với những điều kiện khác nữa nào còn phụ thuộc ở mức độ rất quyết định vào việc Nga thắng hay thua trong cuộc chiến tranh ở Ukraine.

Về chính trị và tâm lý, quyết định mới nói trên của EU có ý nghĩa và tác động vô cùng quan trọng đối với Ukraine. Nhưng trong thực chất thì những chuyển biến mà nó đưa lại cho EU và Ukraine hiện gần như không đáng kể. Câu "hữu danh vô thực" ứng vào trường hợp này hoàn toàn không sai. Với cái bánh vẽ này, EU không những chỉ tiếp tục giữ mà còn giữ chặt Ukraine ở trong quỹ đạo quan hệ và ràng buộc với EU./.

Hoàng Lan