Đối với nhân loại trên trái đất, năm 2023 sắp đi qua và năm 2024 chuẩn bị gõ cửa. Thế giới trong năm 2023 có biến động mới nhưng về cơ bản tiếp tục như năm trước đấy trên nhiều phương diện. Thời gian chuyển mốc tính nhưng cái mốc thời gian giữa 2023 và 2024 này không đồng nghĩa và cũng không báo hiệu thế giới chuyển thời. Thế giới trong năm 2023 có biến động mới nhưng về cơ bản tiếp tục như năm trước đấy trên nhiều phương diện. 

Điểm sáng trong tình hình thế giới năm 2023 là dù thế giới bất an và bất ổn hơn trước do chiến tranh và xung đột ở nhiều nơi, do nhiều vấn đề cấp thiết vẫn chưa được giải quyết nhưng về cơ bản không hỗn loạn. Trật tự thế giới cũ không cong và trật tự thế giới mới chưa định hình. Không phải cuộc giằng co giữa trật tự thế giới cũ và tình trạng thế giới mới mà cuộc giằng co giữa những nỗ lực gây dựng trật tự thế giới mới theo quan điểm và lợi ích riêng của từng bên đã giúp cho thế giới trở nên hỗn độn hơn nhưng không bị hỗn loạn bất chấp luôn xảy ra biến cố mới. Một điểm sáng nữa là đại dịch bệnh được coi đã chấm dứt và nhịp sống của thế giới và con người trên thế giới, tăng trưởng kinh tế và thương mại thế giới đang dần trở lại bình thường như ở thời trước đại dịch bệnh. Tăng trưởng của kinh tế và thương mại thế giới đang dần hồi phục. Công cuộc chống biến đổi khí hậu trái đất tiếp tục tiến triển, chậm chạp nhưng vẫn được hướng về phía trước và đạt kết quả tích cực quan trọng mới tại Hội nghị cấp cao lần thứ 28 của LHQ về khí hậu trái đất tổ chức ở Dubai. Các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới ở trong tình trạng "vô trật tự" của thế giới về cơ bản vẫn duy trì và thúc đẩy quan hệ hợp tác với nhau như có thể được để cùng nhau giải quyết các vấn đề chung của thế giới và theo đuổi lợi ích riêng.

Nhìn nhận như thế để thấy thế giới năm 2023 trở nên bất an và bất ổn hơn trước nhưng mức độ bất an và bất ổn vẫn ở trong giới hạn nhất định. Thực trạng không đáng quan ngại bằng chiều hướng diễn biến bởi nó báo hiệu thế giới trong năm 2024 tới và thậm chí cả trong một số năm tới còn có thể biến động mạnh mẽ hơn và khó lường hơn.

Nguyên nhân chính khiến thế giới năm qua như vậy là cuộc chiến ở Ukraine giữa Nga và Ukraine tiếp tục dai dẳng và thêm quyết liệt, là lần chiến tranh mới giữa Hamas và Israel ở khu vực Trung Đông, là sự nổi cộm trở lại của tình hình chính trị bất an và bất ổn ở một số khu vực và quốc gia châu Phi. Nguyên nhân là sự phân phe rõ ràng và đối kháng quyết liệt giữa Mỹ, EU và một số quốc gia khác trong khối phương Tây với Nga và Trung Quốc. Tất cả những điều trên đã làm cho cục diện quan hệ quốc tế không được ổn định và hài hoà. Chính trị an ninh thế giới và khu vực bất an và bất ổn như thế cùng với việc các phe cánh giữa nhóm các đối tác lớn với nhau cạnh tranh chiến lược và đối kháng nhau thêm quyết liệt đưa lại thế cuộc rất đặc biệt là tất cả các đối tác lớn đều gặp nhiều khó khăn và khó xử hơn trước, đều sa sút về uy tín và ảnh hưởng trên thế giới, thậm chí còn có thể thấy đều suy yếu đi so với trước trên nhiều phương diện.

Cùng với chiều hướng diễn biến này là sự gia tăng vai trò và nâng cao vị thế của các quốc gia và vùng lãnh thổ tầm trung, hạng vừa và thậm chí cả nhóm nhỏ trên thế giới gia tăng. Các tập hợp lực lượng cũ và mới nỗ lực gia tăng ảnh hưởng và vai trò, mở rộng diện thành viên và ganh đua ảnh hưởng với nhau: Nhóm G20, nhóm Brics, NATO, EU…, các đảo quốc nhỏ ở vùng Nam Thái Bình Dương, nhiều quốc gia ở châu Phi nỗ lực thoát ra khỏi sự cương toả của bên ngoài, giảm hoặc chấm dứt lệ thuộc vào đối tác bên ngoài về chính trị, an ninh hay kinh tế và thương mại.

Các thể chế chính trị, kinh tế, thương mại và pháp lý đa phương quốc tế gặp khó khăn và bất lợi lớn trong việc duy trì vai trò và ảnh hưởng là hạt nhân, trụ cột hay thành tố quan trọng của các cấu trúc hay cơ chế chính trị, an ninh, kinh tế, thương mại và pháp lý quốc tế và khu vực. Tiến trình kiểm soát và giải trừ vũ khí hạt nhân giữa Nga và Mỹ trên thực tế đã đổ vỡ. Vấn đề hạt nhân của Triều Tiên và Iran tiếp tục chờ được giải quyết. Tăng cường vũ trang và chạy đua vũ trang ở mọi nơi trên thế giới trở nên rất sôi động.

Trong bối cảnh tình hình chung như thế trên thế giới, kinh tế và thương mại thế giới năm 2023 không thể có được những tiền đề thuận lợi cần thiết để phục hồi tăng trưởng mạnh mẽ và bền vững sau đại dịch bệnh. Sự hợp tác giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ trong khuôn khổ các thể chế và tổ chức đa phương quốc tế nhằm đưa thế giới vượt qua những thách thức và khó khăn chung không thể đạt được những bước chuyển tích cực mạnh mẽ và có tính khai thông đột phá. Đối với đại đa số các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, môi trường chính trị an ninh, đối ngoại và kinh tế đối ngoại năm 2023 không được thuận lợi như năm trước, cho dù ở năm trước vốn đã không được mấy thuận lợi.

Cũng chính vì thế mà trên thế giới trong năm 2023, những quốc gia và vùng lãnh thổ duy trì được ổn định chính trị xã hội bên trong và đảm bảo được an ninh bên ngoài đều tránh được hoặc giảm thiểu được tối đa tác động tiêu cực và ảnh hưởng bất lợi của diễn biến tình hình thế giới và cục diện quan hệ quốc tế trong năm 2023. Cân bằng quan hệ giữa các bên xung khắc nhau, tránh bị vạ lây bởi đối kháng lợi ích giữa các bên bất hoà với nhau và nhanh chóng có đối sách thích ứng với môi trường mới về chính trị an ninh, đối ngoại và kinh tế đối ngoại là chìa khoá thành công của những quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới vẫn đạt được tăng trưởng kinh tế và thương mại, vẫn đảm bảo an ninh chính trị và ổn định xã hội, vẫn gia tăng được vị thế và ảnh hưởng quốc tế.

Năm 2024 sắp tới, thế giới nhiều khả năng sẽ tiếp tục biến động trên mọi phương diện như đã biến động trong năm 2023, sẽ có nhiều biến động bất ngờ liên quan đến cuộc chiến ở Ukraine và ở khu vực Trung Đông, đến tình hình chính trị an ninh ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, đến cuộc bầu cử tổng thống ở Mỹ... Vì thế, những bài học thành công kia không chỉ vẫn có giá trị thời sự mà còn có giá trị thực tiễn rất to lớn./.

Hoàng Lan