Việc công nhận cộng đồng người Slovakia gốc Việt là dân tộc thiểu số thứ 14 của Slovakia là một hành trình đầy gian khó...

 Truy vết lịch sử

Chia sẻ về hành trình đầy khó khăn này, ông Nguyễn Việt Phương, đại diện chính thức của Việt Nam trong Ủy ban Dân tộc thiểu số Slovakia cho biết khó khăn lớn nhất để cộng đồng người Việt được công nhận DTTS của Slovakia là chứng minh tính pháp lý. Bởi lẽ, hiện tại vẫn chưa có quy định cụ thể cho phép công nhận một DTTS ở quốc gia này. “Chúng tôi không biết phải làm như thế nào, đi đến đâu, đi như thế nào, và cứ mò mẫm từng bước theo đuổi, sau gần hai năm vấn đề này đã đạt được một số kết quả tích cực” - ông Nguyễn Việt Phương chia sẻ. 

Theo báo cáo, Slovakia có hai cơ quan liên quan đến việc công nhận DTTS cho cộng đồng nước ngoài. Thứ nhất là Hội đồng Quyền con người, Dân tộc thiểu số và Bình đẳng giới. Thứ hai là Ủy ban Dân tộc thiểu số và Nhóm thiểu số của Chính phủ. Là người may mắn được tham dự trực tiếp ở tất cả những phiên họp có liên quan về công nhận DTTS, ông Nguyễn Việt Phương luôn khẳng định với các cơ quan chức năng về sự hiện diện của người Việt tại Slovakia từ nhiều thập kỷ trước, những đóng góp to lớn của các thế hệ đi trước trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa của người Việt hiện nay cũng như trong sự phát triển chung của Slovakia và mối quan hệ hữu nghị tốt đẹp giữa hai quốc gia.

Nỗ lực chứng minh và vận động sự ủng hộ

Để tìm kiếm các nguồn tư liệu chứng minh sự hiện diện của cộng đồng người Việt ở Slovakia, ông Nguyễn Việt Phương cùng các cá nhân đã tham gia vào các cuộc khảo sát và nghiên cứu về chuyên môn liên quan đến vấn đề di cư tổng thể nói chung, từ châu Á đến Tiệp Khắc nói riêng và khu vực Trung Âu nói chung; tìm kiếm các dữ liệu về sự hiện diện của người Việt và những đóng góp của họ đối với xã hội sở tại trong gần 70 năm qua.

Nhiều bằng chứng đã được đưa ra để đảm bảo một số tiêu chí quan trọng liên quan đến khuyến nghị của Hội đồng Quyền con người, Dân tộc thiểu số và Bình đẳng giới, được sự giới thiệu của Viện Dân tộc học và Nhân chủng học Xã hội, Viện Hàn lâm Khoa học Slovakia (SAV). Trong bản đánh giá cuối cùng được đưa ra của cơ quan này đã truyền tải một thông tin rất tích cực là cộng đồng người Việt đã tồn tại, có quá trình phát triển và hình thành gần 70 năm. Đây được coi là tiêu chí đặc biệt quan trọng để công nhận cộng đồng người Việt là DTTS.

Tiêu chí quan trọng thứ hai là về số lượng của người Slovakia gốc Việt. Theo kết quả cuộc điều tra dân số năm 2021, có tổng cộng gần 3.000 người Slovakia gốc Việt ở đây. Ngoài ra, còn một số các tiêu chí khác được xem xét trước khi có quyết định này là về tính hội nhập của cộng đồng. Cụ thể, cộng đồng người Việt, đặc biệt thế hệ trẻ người Việt tại Slovakia đã hội nhập sâu rộng vào xã hội sở tại; người Việt đã tham gia tích cực trong các ngành nghề và có nhiều đóng góp vào các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội nói chung tại Slovakia.

Ông Võ Phương - Chủ tịch Hội người Việt Nam tại Slovakia cho biết: Hội người Việt đã nỗ lực vận động chính phủ nước này trong khoảng một năm rưỡi trước khi được công nhận là DTTS ở Slovakia, bắt đầu bằng đơn đề nghị công nhận gửi tới Bộ Tư pháp Slovakia hồi tháng 2/2022. Ngay sau khi nhận được đơn đề nghị, Hội đồng Chính phủ Slovakia về Quyền con người, DTTS và Bình đẳng giới đã yêu cầu Viện Dân tộc học và Nhân chủng Xã hội thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Slovakia đưa ra đánh giá chuyên môn về cộng đồng người Việt ở nước này. Theo thống kê chưa đầy đủ, cộng đồng người Việt Nam ở Slovakia có gần 9.000 người, trong đó gần 3.000 người đã có quốc tịch, số còn lại được cấp thường trú và tạm trú. Đa số người Việt tập trung ở thủ đô Bratislava và Košice.

Tiếp đó, tháng 7/2022, Viện Hàn lâm Khoa học Slovakia đã trình một báo cáo chuyên gia với những đánh giá rất khách quan và hoàn toàn tích cực, cho rằng cộng đồng người gốc Việt đã đáp ứng đầy đủ tiêu chí về số lượng, đã sinh sống ở Slovakia gần 70 năm (kể từ thời điểm còn là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Tiệp Khắc) và thế hệ trẻ đã hòa nhập hoàn toàn vào xã hội Slovakia hiện tại. Đến tháng 12/2022, Hội đồng Chính phủ về Nhân quyền, Dân tộc thiểu số và Bình đẳng giới đã kiến nghị chính phủ Slovakia công nhận cộng đồng người Việt là dân tộc thiểu số. Hai tháng sau, trong cuộc họp các bộ ngành chính phủ Slovakia đã thảo luận và thống nhất, trước khi ra quyết định công nhận vào tháng 6/2023.

Cơ hội nhưng cũng là thách thức

Việc người Việt được công nhận là một DTTS của Slovakia là cơ hội rất to lớn cho việc tiếp cận được đầy đủ các quyền lợi được quy định trong Hiến pháp Cộng hòa Slovakia. Đó là người Việt tại Slovakia sẽ được hưởng sự hỗ trợ từ Quỹ bảo trợ và phát triển Văn hóa cho các DTTS. Đây là một cơ hội không nhỏ khi chúng ta có thêm các nguồn lực tài chính hỗ trợ bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, đặc biệt là ngôn ngữ tiếng Việt, thúc đẩy và lan tỏa bản sắc văn hóa đến với người dân và các cộng đồng thiểu số khác ở Slovakia.

Cộng đồng người Việt sẽ được cử đại diện tham gia chính thức vào Ủy ban Dân tộc thiểu số cũng như các cơ quan về quyền con người của Slovakia để bảo vệ quyền lợi người di cư nói chung và cộng đồng người Việt Nam nói riêng. Bên cạnh các điểm tích cực, đây cũng là những thách thức không nhỏ để sử dụng các nguồn tài trợ có hiệu quả trong việc triển khai các hoạt động đi vào thực chất, lưu giữ, phát huy và bảo tồn những giá trị và bản sắc văn hóa, ngôn ngữ Việt; đồng thời đảm bảo tính hội nhập sâu rộng vào đời sống của người Việt sở tại.

Trước sự kiện đặc biệt quan trọng đối với Cộng đồng người Việt Nam, ông Juraj Droba, chủ tịch vùng Bratislava cho biết: Đây là một minh chứng sống động cho thấy cộng đồng người Việt đã có nhiều đóng góp cho phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội tại Slovakia trong suốt quá trình dài. Đó cũng là sự công nhận của Quốc hội, Chính phủ Slovakia sau quãng thời gian dài cộng đồng người Việt nỗ lực hoàn thiện hồ sơ gửi lên các cơ quan chức năng.

Chị Janečková, hiện sinh sống ở Bratislava, Cộng hoà Slovakia chia sẻ: “Cộng đồng người Việt chính là một phần của chúng tôi. Các bạn rất chăm chỉ và thân thiện. Chúng tôi rất yêu thích văn hóa Việt Nam, đặc biệt là văn hóa ẩm thực. Chúng tôi thường xuyên đi ăn món ăn Việt Nam và cũng có nhiều bạn thân thiết là người Việt. Tôi rất yêu Việt Nam và nếu có dịp tôi nhất định sẽ thăm đất nước của các bạn”.

Những sự đánh giá cao từ chính quyền và người dân địa phương là quả ngọt cho sự phấn đấu nỗ lực không ngừng nghỉ của các thế hệ người Việt tại Slovakia. Đất nước Slovakia trong trái tim người Việt sinh sống tại đây luôn là một vùng đất thiện lành để bà con tiếp tục gắn bó và tiếp tục trưởng thành./.

Hải Đăng/VOV-Praha