Dịch bệnh viêm phổi cấp do virus SARS-CoV-2 gây ra khởi phát ở Trung Quốc và bây giờ đang hoành hành cả ở Mỹ. Sau Trung Quốc và châu Âu, Mỹ đã trở thành trung tâm dịch bệnh thứ 3 trên thế giới. Không chỉ có nước Mỹ và Trung Quốc, người Mỹ và người Trung Quốc mà cả mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc hiện cũng bị nhiễm dịch.

Cặp quan hệ song phương này hiện không được suôn sẻ bởi bất hoà mới. Bất hoà mới này không liên quan đến quan hệ hợp tác kinh tế và trao đổi thương mại giữa hai nước mà liên quan đến dịch bệnh hiện tại. Nói theo cách khác, dịch bệnh hiện tại là cội gốc của mối bất hoà mới. Hoặc cũng có thể nói dịch bệnh đã bị bên này hay bên kia công cụ hoá trong xử lý quan hệ song phương.

Đầu tiên là việc Trung Quốc không hài lòng về báo chí Mỹ đưa tin về tình hình dịch bệnh ở Trung Quốc và cách thức Trung Quốc ứng phó dịch bệnh. Trung Quốc đã trục xuất một vài phóng viên, nhà báo Mỹ làm việc ở Trung Quốc. Phía Mỹ phản ứng bằng những biện pháp gây khó dễ trên nhiều phương diện cho các báo chí và hãng truyền thông của Trung Quốc hoạt động ở Mỹ. Tiếp đến là cuộc khẩu chiến và cáo buộc lẫn nhau vô tiền khoáng hậu giữa hai bên, cũng liên quan đến dịch bệnh. Mỹ khai hoả trước khi cho rằng Trung Quốc gây ra dịch bệnh, coi dịch bệnh là một sản phẩm của Trung Quốc và đổ hết mọi trách nhiệm sang cho Trung Quốc.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và cộng sự, đặc biệt nổi bật là bộ trưởng ngoại giao Mỹ Mike Pompeo, sử dụng luôn định nghĩa "Virus Trung Quốc" hay "Virus Vũ Hán" chứ không dùng danh từ chính thức Covid-19 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) để chỉ virus corona, chủ ý gắn địa lý với con virus để tạo cảm nhận con virus này là sản phẩm của Trung Quốc. Trung Quốc phản pháo lại bằng tung ra thuyết âm mưu là quân đội Mỹ đã đưa con virus này vào Trung Quốc. Ở đây, phía Trung Quốc ám chỉ một sự kiện diễn ra ở Vũ Hán của Trung Quốc trong tháng 10 năm ngoái, hơn 6 tuần trước khi có những công bố công khai đầu tiên về virus SARS-CoV-2  ở Trung Quốc. Khi ấy diễn ra ở Vũ Hán một cuộc tập trận chung giữa quân đội Trung Quốc và quân đội Mỹ. Có mấy trăm binh lính Mỹ đã đến Trung Quốc.

Đến thời điểm hiện tại, phía Trung Quốc không còn đề cập đến khả năng này nữa và ông Trump cũng không sử dụng công khai hai khái niệm trên kia nữa. Nhưng ông Pompeo thì vẫn kiên định quan điểm cũ. Ở hội nghị bộ trưởng ngoại giao các nước thành viên NATO vừa rồi - đương nhiên họp trực tuyến để tránh phải đi lại và lây nhiễm dịch bệnh, ông Pompeo không nhượng bộ nên hội nghị không đưa ra được tuyên bố chung. Ông Pompeo không đồng ý sử dụng trong đó khái niệm Covid-19 mà đòi phải dùng cụm từ "Virus Vũ Hán". Cuộc khẩu chiến giữa Mỹ và Trung Quốc liên quan đến nguồn gốc của dịch bệnh và trách nhiệm về dịch bệnh hiện vẫn rất quyết liệt.

Trung Quốc phản ứng mạnh vì phải bảo tồn thể diện quốc gia và vì phải giữ thế trong quan hệ với Mỹ. Ông Trump ở Mỹ hiện bị dịch bệnh này thách thức nghiêm trọng và thử thách thật sự. Dịch bệnh đã trở thành tác nhân mới có thể quyết định kết cục cuối cùng của cuộc bầu cử tổng thống tới đây ở nước Mỹ.

Ông Trump muốn được tái đắc cử mà nếu không xử lý được ổn thoả và nhanh chóng cuộc khủng hoảng mới này, tức là phải đồng thời vừa đẩy lùi được nó vừa không để nó tác động tai hại tới tăng trưởng kinh tế và công ăn việc làm ở Mỹ, thì nguy cơ thất bại trong cuộc bầu cử tổng thống ấy không phải không có và không thực tế đối với ông Trump.

Cho nên ngoài những quyết sách bất ngờ khác ở trong nước như có gói tài chính cứu trợ lớn hay tăng cường phúc lợi xã hội, ông Trump còn chủ trương sách lược đổ hết mọi trách nhiệm cho bên ngoài về dịch bệnh, cụ thể là Trung Quốc gây ra dịch bệnh và EU đã đối phó không tốt, cả hai đều thiếu trách nhiệm nên dịch bệnh mới lây lan sang Mỹ.

Dịch bệnh rồi cũng sẽ qua và mối bất hoà này rồi sẽ nguội lắng. Nhưng di chứng của nó không thể tiêu tan được khi cho thấy mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc dễ bị xấu thêm đi như thế nào./.

Hoàng Lan