Hiện nay, nhiều hộ kinh doanh ở các thành phố lớn có doanh thu cao nhưng vẫn thực hiện chế độ thuế khoán. Điều này là không công bằng trong kinh doanh và thất thu cho ngân sách.

Ngại thủ tục phức tạp

TP.HCM có hơn 228.000 hộ kinh doanh nộp thuế khoán. Năm 2020, nguồn thu này của TP là trên 2.650 tỷ đồng. Trong đó, hộ nộp thuế thấp nhất 540.000 đồng/năm, cao nhất trên 2 tỷ 200 triệu đồng/năm. Theo qui định của pháp luật, hộ kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản công nghiệp, xây dựng, mỗi năm có doanh thu từ 3 tỷ đồng trở lên, và hộ kinh doanh lĩnh vực thương mại, dịch vụ có doanh thu từ 10 tỷ đồng/năm trở lên phải thực hiện chế độ kê khai thuế, chứ không thực hiện thuế khoán như trước đây. Theo một số chuyên gia kinh tế, nếu thực hiện được như vậy TP.HCM sẽ tăng nguồn thu rất nhiều so với trước đây, vì thành phố có nhiều hộ kinh doanh với doanh thu mỗi năm từ vài tỷ đến hơn chục tỷ đồng, nhưng vẫn thực hiện thuế khoán.

Ông Phạm Trí Dũng, Trưởng Phòng Tuyên truyền và Hỗ trợ người nộp thuế Cục Thuế TP.HCM cho rằng: “Nếu thực hiện chế độ kê khai thuế đối với hộ kinh doanh lớn thì nguồn thu này sẽ tốt. Quan trọng là chúng ta phải có tuyên tuyên truyền và chế tài cụ thể hơn. Chúng ta nên có khảo sát lại một số ngành nghề, vì một số hộ kinh doanh cho rằng mức thuế suất một số ngành nghề còn hơi cao, nếu chúng ta xác lập mức thuế phù hợp hơn thì hộ kinh doanh sẽ kê khai sẽ thuận lợi hơn, kê khai doanh thu sát thì nguồn thu thuế sẽ tập trung nhiều hơn”.

Việc thực hiện chế độ kê khai thuế đối với hộ kinh doanh lớn không chỉ đảm bảo công bằng trong kinh doanh, tránh thất thu cho ngân sách nhà nước mà còn hạn chế tình trạng các hộ kinh doanh mua bán hóa đơn tiếp tay cho việc trốn thuế. Ở TP.HCM, hộ kinh lớn có khả năng thuộc diện kê khai thuế tập trung ở những hộ kinh doanh nhà hàng, khách sạn, chuỗi quán ăn, karaoke, vũ trường… và các hộ kinh doanh các lĩnh vực nông, thủy hải sản ở các chợ đầu mối. Trước đây, các cơ quan chức năng của thành phố cũng nhắm tới những hộ này yêu cầu kê khai thuế nhưng chưa thực hiện được.

Năm 2017, thực hiện chủ trương chuyển đổi hộ kinh doanh lên doanh nghiệp, thành phố đã thành lập đoàn vận động trực tiếp gặp gỡ các hộ kinh doanh lớn nhưng rất ít hộ muốn lên doanh nghiệp. Cụ thể, tại quận 10, đoàn vận động chỉ được 5 hộ kinh doanh lên doanh nghiệp nhưng giờ cũng rơi rụng dần. Còn ở chợ đầu mối Bình Điền, quận 8, đoàn không vận động được hộ nào.

Một hộ kinh doanh chuỗi 7 quán ăn tại quận 1, quận 3, quận Bình Thạnh, mỗi quán có vài chục bàn ăn, buổi tối thường đông nghẹt khách, doanh thu không nhỏ. Nhưng đến nay, hộ kinh doanh này vẫn thực hiện chế độ thuế khoán. Chị Ân, nhân viên làm sổ sách cho hộ này cho biết, do chế độ thuế khoán đơn giản nên rất ngại nếu phải chuyển sang kê khai thuế. “Nếu sau này có thay đổi thực hiện chế độ kê khai thuế thì ngành thuế nên mở khóa hướng dẫn, tập huấn để chúng tôi tự kê khai cho đúng, vì hiện tại cũng chưa biết cách kê khai và sợ bị phạt”, chị Ân chia sẻ.

Cần lộ trình chuyển đổi

Theo cơ quan thuế, việc kê khai này không quá phức tạp như chế độ số sách của kế toán doanh nghiệp. Hộ kinh doanh chỉ cần kê khai đúng số liệu đầu vào, đầu ra và các chi phí khác trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Số liệu này thì hộ kinh doanh nào cũng có sổ ghi số thu, chi hàng ngày. Cái khó của hộ kinh doanh là phải có hóa đơn chứng minh đầu vào, nhất là đối với các nhà hàng, chuỗi quán ăn và các tiểu thương kinh doanh ở chợ đầu mối vì nông sản, thực phẩm thường không có hóa đơn, chứng từ đầy đủ.

Thực tế, nhiều hộ kinh doanh lo ngại, nếu kê khai doanh thu đầy đủ thì có thể mức thuế phải nộp sẽ tăng hơn. Vì vậy, hộ kinh doanh lớn cố tình tránh né việc kê khai thuế, khai không đúng doanh thu để “thoát” khỏi diện kê khai thuế. Chính vì vậy, ngành thuế phải có chính sách khuyến khích đủ mạnh, tạo động lực để hộ kinh doanh lớn tự giác kê khai doanh thu đầy đủ.

Ông Nguyễn Hoàng Sơn, Giám đốc điều hành Công ty dịch vụ Thuế và kế toán Việt Tín, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Thuế TP.HCM cho rằng: Ngành thuế cần có những chính sách khuyến khích người tiêu dùng khi mua sản phẩm, sử dụng dịch vụ… phải lấy hóa đơn. Ví dụ, hóa đơn đó có thể có dãy số quay số trúng thưởng hoặc tích điểm sẽ được một phần thưởng nào đó từ nguồn ngân sách nhà nước. Đồng thời, cơ quan thuế yêu cầu các hộ kinh doanh phải có máy in phiếu tính tiền cho khách hàng, phần mềm này phải được kết nối với cơ quan thuế.

“Mình có thể ưu đãi hoặc miễn, giảm thuế trong giai đoạn đầu để các hộ kinh doanh chuyển từ hình thức thuế khoán sang thực hiện kê khai thuế, để họ quen dần lộ trình, quen dần hình thức kê thuế. Hộ kinh doanh thấy mức thuế mới không ảnh hưởng nhiều thay đổi so với trước đó thì họ sẽ thông hiểu và chuyển đổi sang chế độ kê khai thuế”, ông Sơn cho hay.

Việc thu thuế đúng, đủ không chỉ tránh thất thu cho ngân sách nhà nước mà còn tạo sự công bằng, minh bạch trong kinh doanh, thúc đẩy kinh tế phát triển lành mạnh. Để thực hiện được điều này, cơ quan chức năng cần có chính sách khuyến khích tốt, đồng thời có chế tài đủ mạnh để xử lý những trường hợp cố ý vi phạm./.

Lệ Hằng