Hiện ông  là chuyên gia hàng đầu về Việt Nam học tại Nhật Bản.

Phát minh ra cách học tiếng Việt hiệu quả

Một sáng mùa thu, ngồi đàm đạo với giáo sư người Nhật Bản Shimizu Masaaki, tôi tình cờ ngó sang màn hình điện thoại của ông và không khỏi bất ngờ khi thấy đó là các ký tự chữ Nôm được xếp theo hình chữ S bản đồ Việt Nam. Giáo sư Shimizu chia sẻ, ông biết đến chữ Nôm của Việt Nam gần 40 năm trước, lúc đầu không nghĩ những kí tự này sẽ gắn bó với mình cả đời. “Năm 1985, tôi là sinh viên và có một chuyến đi tình nguyện đến Việt Nam. Sau chuyến đi đó, tình cảm, sự hồn hậu của người Việt khiến tôi cảm mến và mong muốn học tập nghiên cứu về Việt Nam. Tình cờ, giáo sư hướng dẫn tôi vừa viết một bài nghiên cứu về chữ Nôm của Việt Nam đăng trên tạp chí khoa học. Tôi xin giáo sư một bản đọc thử, và bị cuốn hút bởi chữ Nôm của đất nước các bạn. Khi đó ở Nhật Bản chưa có nhiều chuyên gia nghiên cứu Việt Nam học. Thế là tôi quyết tâm trở thành người tiên phong nghiên cứu về Việt Nam, chuyên sâu về chữ Nôm” - giáo sư Shimizu Masaaki tâm sự.

Từ cái duyên tình cờ đó, chàng thanh niên Shimizu Masaaki lao vào học tiếng Việt. Nhưng tiếng Việt quả là ngôn ngữ khó nhằn. “Với người Nhật Bản, tiếng Việt rất khó học. Tiếng Việt có đến 6 dấu thanh điệu trong khi tiếng Nhật chỉ có 2 thanh là trọng âm và ngữ âm. Trong mỗi âm tiết của tiếng Việt lại có phụ âm đầu - nguyên âm - phụ âm cuối. Mặt khác, cùng là một từ nhưng gắn 6 dấu thanh vào sẽ cho 6 nghĩa khác nhau” - giáo sư Shimizu nhận xét.

Cái khó ló cái khôn! Shimizu Masaaki đã tự phát triển một phương pháp học và dạy tiếng Việt mới dành cho người nước ngoài, sau này đã trở thành thương hiệu và khiến ông nổi tiếng trong cộng đồng các nhà khoa học nghiên cứu về tiếng Việt và văn hóa Việt Nam. “Phương pháp của tôi là ban đầu chỉ học 3 thanh: ngang - sắc - huyền. Sau khoảng 3-6 tháng khi đã thành thục cơ bản 3 thanh này mới học tiếp 3 thanh hỏi - ngã - nặng. Với cách học như thế, số lượng từ phải nhớ, số lượng nghĩa phải học sẽ giảm đi nhiều. Sau này, có cơ hội tham dự các hội thảo khoa học về tiếng Việt ở Pháp, Ý, Đức,… tôi chia sẻ cách thức học này cho nhiều chuyên gia. Họ áp dụng theo và phản hồi lại với tôi rằng học kiểu này dễ vào hơn rất nhiều” - Shimizu Masaaki chia sẻ.

Học tiếng Việt 5 năm tại quê nhà Nhật Bản, năm 1990, giáo sư Shimizu Masaaki được trao học bổng sang học tiếng Việt tại Trường Đại học Bách khoa. Quãng thời gian gần một năm sống ở Việt Nam càng khiến ông thêm yêu tiếng Việt, yêu văn hóa Việt Nam. “Thời gian du học ở Việt Nam là thời gian đáng nhớ với tôi. Không chỉ học tập, tôi cùng các bạn đi khắp phố phường Hà Nội. Ngày đó, sinh viên nghèo chỉ đủ tiền ăn cơm bình dân. Tôi từng vào ký túc xá trường Đại học Kinh tế quốc dân ăn cơm bình dân. Những bữa cơm giản dị nhưng đến giờ tôi vẫn còn nhớ, trong đó tôi đặc biệt thích món rau muống xào tỏi và cà muối. Hiện nay, tôi vẫn thường đi mua rau muống về xào tỏi theo kiểu Việt Nam. Tôi thích mùi vị đậm đà của café Việt Nam. Tôi còn rất mê hai món ăn nổi tiếng của các bạn là bún chả và phở”, giáo sư Shimizu Masaaki nhớ lại.

Những đóng góp với di sản văn hóa Việt Nam

Sau thời gian học tiếng Việt tại Hà Nội, giáo sư Shimizu Masaaki quay về Nhật Bản tiếp tục những công trình nghiên cứu chuyên sâu về tiếng Việt và chữ Nôm. Ông dành nhiều thời gian nghiên cứu, bảo tồn di sản chữ Nôm - loại văn tự cổ của Việt Nam. Đề tài luận văn thạc sĩ của ông là “Từ Hán Việt trong từ điển của Alexsandre de Rhodes”. Hiện ông là Trưởng khoa tiếng Việt, Đại học Osaka, đồng thời là Chủ tịch sáng lập Trung tâm Việt Nam học tại Osaka, Nhật Bản. Sau gần 40 năm gắn bó với tiếng Việt và chữ Nôm, giáo sư Shimizu Masaaki hiện là chuyên gia hàng đầu về Việt Nam học tại Nhật Bản.

Các công trình nghiên cứu tiêu biểu của giáo sư Shimizu gồm: Phục âm cách phát âm tiếng Việt vào thế kỷ 15 bằng sử dụng các tư liệu chữ Nôm, Một số tái tạo ngữ âm học của người Việt qua việc sử dụng chữ Nôm. Giáo sư Shimizu cũng được biết đến với những đóng góp độc đáo trong nghiên cứu về chữ Nôm của người Tày qua các văn bản cúng tế.

Giáo sư Shimizu đặc biệt thích nghiên cứu về các nhà văn, nhà khoa học Việt Nam. Tháng 11/2024, ông đã tới Việt Nam tham dự hội thảo khoa học “Lê Quý Đôn: Cuộc đời và sự nghiệp” do UBND tỉnh Thái Bình phối hợp với Bộ VH-TT&DL tổ chức. Tại đó, ông giới thiệu công trình nghiên cứu của mình có tựa đề “Vai trò của Lê Quý Đôn trong quá trình hình thành ngôn ngữ học tại Việt Nam: So sánh với tình hình Nhật Bản thế kỷ XVIII”. Sau đó, ông dành thời gian cùng các nhà khoa học Việt Nam và các nhà nghiên cứu người Pháp từ Viện Viễn Đông Bác Cổ đi thực địa tại tỉnh Bến Tre để tìm hiểu và bảo tồn các tài liệu chữ Nôm chưa được biết đến của cụ Nguyễn Đình Chiểu, do nhà sưu tầm Châu Anh Phụng lưu giữ. Công trình mới nhất của ông là cuốn sách “Lịch sử phương ngữ Nam bộ qua tư liệu Hán Nôm”. Với những đóng góp của mình, giáo sư Shimizu Masaaki đã được Hội Di sản văn hóa Việt Nam trao tặng Kỷ niệm chương Vì Sự nghiệp di sản văn hóa Việt Nam.

Giáo sư Shimizu cho biết, hiện nay ở Nhật Bản trào lưu học và nghiên cứu về Việt Nam đã phát triển rộng hơn thời của ông rất nhiều. Ông cảm thấy hạnh phúc khi là một trong những người tiên phong giảng dạy tiếng Việt ở Nhật Bản. “Hiện nay, mỗi năm khoa tiếng Việt của trường Đại học Osaka tuyển sinh khoảng 20 sinh viên học tiếng Việt. Ngoài ra, chúng tôi còn có các học viên theo học thạc sĩ, các nghiên cứu sinh học tiến sĩ. Tôi rất vui vì ngày càng có nhiều người Nhật Bản yêu mến và muốn tìm hiểu, gắn bó với ngành Việt Nam học” - Giáo sư Shimizu cho biết ./.