Với bề dày lịch sử, văn hóa, truyền thống giàu lòng hòa hiếu, giàu tính nhân văn như đất nước Việt Nam, mỗi năm có nhiều ngày đáng nhớ, nhiều tháng khó quên, như Tháng Tư lịch sử (kỷ niệm ngày miền Nam giải phóng, thống nhất đất nước); Tháng Năm thương nhớ (nhớ vị cha già dân tộc Hồ Chí Minh); Tháng Bảy tri ân (Tháng đền ơn, đáp nghĩa thương binh, liệt sĩ).v.v... Mỗi năm, cứ đến những thời điểm đó, tâm hồn chúng ta lại rưng rưng, ngậm ngùi thương tưởng, đôi khi xen những giây phút xót xa, day dứt.

1.Chuyện của Hải

Biết Trần Thị Hải (thiếu tá, y sĩ Tiểu đoàn 6, Lữ đoàn 226, Quân khu 9) nhiều năm, nhưng mỗi lần gặp, thường là tán gẫu chuyện trên trời, dưới bể, đâu có dịp lắng nghe, chia sẻ cõi lòng của nhau. Hôm nay, Tháng Bảy, ngồi uống cà phê, đúng lúc một đoàn xe đưa tang đi qua, Hải ngậm ngùi: “Có gì thương đau bằng sinh ly, tử biệt chị nhỉ”?

Hải tự sự tiếp: “Nhưng những người ấy còn hạnh phúc hơn em vì được trực tiếp tiễn biệt người thân và thanh minh hằng năm, họ có nơi chốn thắp hương, tưởng nhớ”. Còn em?” - Tôi hỏi. Mắt Hải ngân ngấn nước: “Ba hy sinh ở chiến trường miền Đông từ lúc em mới được 5 tháng tuổi. Mấy chục năm nay, dòng tộc, đơn vị và cả đồng đội của ba liên tục, mải miết kiếm tìm nhưng vẫn chưa thấy hài cốt. Em day dứt lắm, vì trước khi nhắm mắt, mẹ còn thều thào: Cố gắng tìm cha con nhé”! Tôi động viên Hải: Chiến tranh khốc liệt, đau thương là thế. Em hãy nguôi nỗi lòng, sống vươn lên và hiểu rằng: Sự hy sinh của ba, cùng các anh hùng, liệt sĩ đã mang lại cho Tổ quốc hôm nay niềm hạnh phúc, yên bình, cho chúng ta thư thái ngồi đây trò chuyện.

Qua câu chuyện bi thương của Hải, tôi thầm hiểu thêm: Đất nước hòa bình, non sông thống nhất đã 45 năm - hơn nửa cuộc đời của một con người, vậy mà, hậu của cuộc chiến mãi còn âm ỉ khôn nguôi với bao gia đình, làng xóm. Chắc rằng ở muôn nẻo quê hương, biết bao bà mẹ, người vợ, người con vẫn đang khắc khoải, đau đáu ngóng mong tin chồng, tin con!

2. Chuyện của tôi

Trong dòng chảy bi thương nhưng vô cùng oai hùng của dân tộc, dòng tộc tôi cũng góp phần nho nhỏ: hơn 10 liệt sĩ, 3 Bà mẹ Việt Nam Anh hùng và hàng chục thương bệnh binh, trong đó, bác trai Hồ Văn Tha (hy sinh năm 1953) và anh trai, con bác Tư - Hồ Văn Trọn (hy sinh năm 1968), đến nay vẫn chưa tìm thấy mộ phần.

Tôi đã nhiều lần liên hệ với bộ phận chính sách thuộc Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Cà Mau và Phòng chính sách Quân khu 9 nhờ hỗ trợ, giúp đỡ, song đến nay vẫn mịt mờ tăm cá. Biết làm sao được, tôi tự an ủi mình: Những mất mát của chiến tranh là vô giá, không có gì bù đắp nổi! Song mỗi lần giỗ bác và anh, tôi thấy mình có lỗi, vì chưa tìm được bác và anh. Trước bàn thờ, thắp tâm nén nhang, tôi luôn khấn nguyện: Hương hồn bác và anh hãy an ngủ trong lòng đất mẹ, Tổ quốc đời đời ghi công bác và anh, cùng các anh hùng liệt sĩ. Những lần ấy, tôi luôn nhắc nhớ con cháu trong dòng tộc: Phấn đấu sống tử tế, xứng đáng với sự hy sinh của Cha Anh.

3. Chuyện của nhiều nhà

Theo thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, cả nước còn khoảng 200 nghìn liệt sĩ chưa tìm thấy mộ, hơn 300 nghìn liệt sĩ đã quy tập vào các nghĩa trang liệt sĩ nhưng chưa xác định được danh tính. Quả thật công tác tìm kiếm, xác định danh tính liệt sĩ còn nhiều vướng mắc, khiến hàng nghìn thân nhân liệt sĩ gặp khó khăn trong hành trình tìm mộ người thân.

Tại địa bàn Quân khu 9, sau gần 20 năm nỗ lực, miệt mài tìm kiếm, 4 đội K (K90, K91, K92 và K93) - chuyên làm nhiệm vụ tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sĩ hy sinh qua các thời kỳ ở chiến trường Campuchia và trong nước, mới tìm thấy và cất bốc đưa vào các nghĩa trang chưa được chục ngàn bộ hài cốt liệt sĩ. Con số này còn thấp so với số chiến sĩ đã hy sinh tại các chiến trường. Đã vậy, nhiều bộ hài cốt chưa xác định được danh tính, trước bia mộ của các liệt sĩ còn mang dòng chữ: “Chưa xác định được thông tin”.

Theo Đại tá Đặng Văn Thời, Trưởng phòng Chính sách Quân khu 9: Đi qua các cuộc chiến tranh, ĐBSCL có hơn 182 nghìn người con đã nằm lại các chiến trường, trong đó, đến nay, gần 37% liệt sĩ chưa tìm được hài cốt, hoặc tìm được nhưng chưa xác định được danh tính.

Do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, từ đầu năm đến nay, 4 Đội K tạm dừng việc tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sĩ tại chiến trường Campuchia. Thay vào đó, các đội tập trung tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sĩ trong nước. Kết quả, đã tìm kiếm và quy tập được 232 bộ hài cốt, trong đó, hơn 60% chưa xác định được danh tính. Vào dịp 27/7 năm nay, những bộ hài cốt này sẽ được các địa phương kết hợp cùng các đội K tổ chức an táng.

…Một trưa tháng Bảy, ghé qua Nghĩa trang liệt sĩ Tam Nông, thuộc huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp - nơi yên nghỉ của gần 4.900 liệt sĩ. Rảo qua các khu mộ, tôi nhìn thấy nhiều ngôi mộ, trước bia ghi dòng chữ: “Chưa xác định được thông tin”. Anh Ngô Thanh Tuấn, Phó Ban Quản trang huyện Tam Nông thông tin: “Hiện nghĩa trang còn hơn 78% số mộ chưa xác định được danh tính”.

Một trong số người vượt đường xa hàng nghìn cây số đến Nghĩa trang Tam Nông tìm người thân là đại tá Vũ Đình Toản, Phó Chủ nhiệm Chính trị Học viện Biên phòng Việt Nam. Được biết đại tá Vũ Đình Toản có 2 anh trai hy sinh ở chiến trường miền Nam (liệt sĩ Vũ Qui Hoạch và liệt sĩ Vũ Ngọc Đoan), trong đó, một anh hy sinh ở chiến trường K. Đã hai lần tìm về Tam Nông, nhờ Ban Chỉ huy Đội K91 (thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Đồng Tháp) hỗ trợ, nhưng cuộc kiếm tìm người thân vẫn chưa có kết quả. “Đến Đội K91, gia đình tôi luôn nhận được sự hỗ trợ chu đáo, tận tình của cán bộ, chiến sĩ nên cảm thấy rất ấm lòng”, đại tá Vũ Đình Toản tâm sự.

…Mỗi ngày, Đài Truyền hình Việt Nam và Đài Tiếng nói Việt Nam đều dành thời lượng từ 10 đến 15 phút phát sóng tiết mục “Đi tìm đồng đội”. Ai đã một lần nghe hoặc thấy những bản tin ấy sẽ se lòng và trào dâng niềm thương cảm trước những mất mát, hy sinh to lớn của dân tộc, của đồng chí, đồng bào.

Gần nửa thế kỷ đất nước yên bình, nhưng còn nhiều liệt sĩ - những người đã hiến dâng xương máu, cho Tổ quốc độc lập, thống nhất vẫn chưa tìm thấy mộ phần để quy tập vào nghĩa trang. Day dứt vì điều đó, thời gian qua, bằng nhiều biện pháp, hình thức, rất nhiều cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân đã và đang nỗ lực chung tay tìm, kiếm đồng đội đã hy sinh - tìm kiếm liệt sĩ. Mọi cuộc tìm kiếm là một trong những việc làm thể hiện lòng tri ơn của chúng ta đến các Anh hùng, Liệt sĩ./.