Mối quan hệ của Trung Quốc với Mỹ, EU, Anh và Australia trở nên phức tạp và căng thẳng hơn trong thời gian vừa qua bởi một số chuyện mới nảy sinh, trong đó có hệ lụy của việc phía Trung Quốc đưa ra bộ luật mới về an ninh ở và cho Hồng Kông.

Bộ luật này bắt đầu có hiệu lực chính thức từ ngày 1/7/2020. Ngay sau khi Trung Quốc thông qua bộ luật này, các nước thuộc khối phương Tây, đặc biệt là Mỹ và Anh, đã có nhiều tuyên bố và động thái với nội dung và hàm ý cảnh báo và răn đe Trung Quốc. Thủ tướng Anh Boris Johnson cho biết phản ứng của chính phủ Anh là tạo thuận lợi cho người dân ở Hồng Kông nhập cảnh vào Anh, cư trú lâu dài ở Anh và nhập quốc tịch Anh. Phía Mỹ dọa sẽ chấm dứt những ưu đãi đặc biệt dành cho Hồng Kông được áp dụng từ khi Hồng Kông trở thành đặc khu hành chính của Trung Quốc. Phía Mỹ và Anh lập luận rằng với bộ luật mới nói trên, phía Trung Quốc không còn tiếp tục tuân thủ và thực hiện thỏa thuận giữa chính phủ Anh và chính phủ Trung Quốc về Hồng Kông năm 1997 - khi phía Anh giao trả Hồng Kông cho Trung Quốc.

Tinh thần và nội dung cốt lõi nhất của thỏa thuận này là Trung Quốc dành cho Hồng Kông trong thời gian ít nhất 50 năm nhiều quyền tự chủ trong khuôn khổ mô hình "Một đất nước, hai chế độ". Mỹ, Anh, EU và một số đồng minh khác của họ nhìn nhận là bộ luật mới của Trung Quốc về an ninh cho Hồng Kông và ở Hồng Kông đã xóa nhòa sự khác biệt lâu nay giữa Trung Quốc lục địa và Hồng Kông. Ngay trước thời điểm phía Trung Quốc chính thức hiệu lực hóa bộ luật này, phía Mỹ quyết định áp dụng biện pháp trừng phạt đối với một số quan chức Trung Quốc bị Mỹ cáo buộc có liên quan đến bộ luật và phía Mỹ cấm xuất khẩu công nghệ quân sự, quốc phòng sang Hồng Kông, coi đấy là hành động đầu tiên thể hiện không còn phân biệt gì nữa giữa Trung Quốc lục địa và Hồng Kông. Cũng vì bộ luật này mà mối quan hệ giữa EU và Trung Quốc gặp trắc trở mới, cho dù không biểu hiện ra bên ngoài mức độ căng thẳng như giữa Trung Quốc với Mỹ và Anh.

Ở đây có hai điều rất đáng được chú ý. Thứ nhất là chuyện liên quan đến Hồng Kông trở thành tuyến bất hòa mới giữa Trung Quốc và các nước phương Tây, không những chỉ có như thế mà lại còn trong bối cảnh tình hình các mối quan hệ song phương này đều đang trong tình trạng rất trắc trở bởi những chuyện khác nữa. Thứ hai là Mỹ, EU, Anh và các đồng minh tuy không hoàn toàn đồng thuận quan điểm trong các phương diện quan hệ khác với Trung Quốc nhưng lại rất nhất trí với nhau trong chuyện liên quan đến Hồng Kông và có sự phối hợp hành động nhằm vào Trung Quốc.

Sau những gì đã xảy ra ở Hồng Kông về chính trị xã hội và an ninh nội bộ trong thời gian vừa qua, không có gì là khó hiểu khi Trung Quốc phải có hẳn một bộ luật mới về an ninh cho Hồng Kông và ở Hồng Kông. Trung Quốc chắc chắn cũng ý thức được mức độ nhạy cảm về chính trị thế giới của mọi chuyện liên quan đến Hồng Kông, đặc biệt là từ mọi quyết sách của Trung Quốc đối với Hồng Kông. Nhưng rõ ràng là Trung Quốc không có sự lựa chọn nào khác ngoài phải làm những gì có thể làm được để duy trì an ninh chính trị và ổn định xã hội ở đặc khu hành chính này. Nói theo cách khác, Trung Quốc trù liệu từ trước là mối quan hệ giữa Trung Quốc với các nước phương Tây sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực.

Các đối tác này khai thác tuyến bất hòa mới giữa Trung Quốc để có con chủ bài mới trong cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc và gây khó dễ cho Trung Quốc trên lĩnh vực dân chủ nhân quyền và thực hiện những cam kết song phương cũng như đa phương về Hồng Kông. Cho nên, hiện tại cũng như thời gian tới sẽ là giai đoạn hợp tác thì ít mà xung khắc thì nhiều giữa các đối tác này với Trung Quốc./.

Hoàng Lan