Vụ cháy chung cư mini ở Thanh Xuân càng khẳng định một thực tiễn: nhu cầu nhà ở của người dân đô thị rất lớn. Thế nhưng, trải qua 13 năm với 3 đời Bộ trưởng Bộ Xây dựng, vẫn chưa có một giải pháp thực sự khả thi để "giải cơn khát" nhà ở cho cư dân đô thị.

Chính sách nhà ở xã hội được cho là ưu việt vì có tiêu chí rất rõ ràng: Đáp ứng các quy định về đối tượng theo Điều 49 Luật Nhà ở 2014, trong đó có những điều kiện chặt chẽ về nhà ở (chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, chưa được mua, thuê hoặc thuê mua nhà ở xã hội, chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở, đất ở hoặc diện tích nhà ở bình quân đầu người trong hộ gia đình thấp hơn mức diện tích nhà ở tối thiểu do Chính phủ quy định)… Tiêu chí chặt chẽ, nhưng cảnh người đi ôtô xếp hàng mua nhà ở xã hội vẫn xuất hiện nhiều, nhà ở xã hội vẫn được mua bán tràn lan trên thị trường cho thấy không phải tất cả những người được mua nhà ở xã hội đã thực sự là đối tượng phù hợp với quy định.

Theo báo cáo của Bộ trưởng Bộ Xây dựng trước Quốc hội cuối năm 2022, cả nước mới có 7,79 triệu m2 nhà ở xã hội, trong khi yêu cầu đặt ra là 12,5 triệu m2. Quỹ đất cho nhà ở xã hội cũng chỉ đáp ứng được 36,34%.

Đã thiếu về số lượng, giá nhà ở xã hội hiện nay còn rất cao, nếu so với khả năng chi trả của một bộ phận không nhỏ công chức, viên chức, người lao động ở các đô thị lớn. Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã từng đề nghị: "Nhà nước phải quyết giá với nhà ở xã hội. Dự án do Nhà nước đầu tư thì bán đúng giá, còn doanh nghiệp bỏ vốn phải quy định giá tối đa, tức giá trần. Khi bán giá tối đa, doanh nghiệp tiết kiệm hơn sẽ có lời". Số lượng dự án nhà ở xã hội hầu hết chỉ tăng trong giai đoạn triển khai gói hỗ trợ 30.000 tỷ đồng cho người mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội (2015-2016).

Tháng 4/2023, Chính phủ đã phê duyệt Đề án của Bộ Xây dựng phát triển 1 triệu căn nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030. Tuy nhiên, cần xác định rõ mục tiêu: xây nhà ở xã hội để bán hay cho thuê? Nếu như xây nhà ở xã hội để bán thì sẽ không giải quyết được bao nhiêu so với nhu cầu khổng lồ về nhà ở của cư dân đô thị, vì số lượng nhà ở xã hội rất hạn hẹp. Thứ hai, cần có chính sách chặt chẽ để người có nhu cầu thực sự, có thu nhập thấp có thể tiếp cận được với nhà ở xã hội, thay vì cảnh người cần không có chỗ, người có chỗ lại đem bán như thực tế vẫn diễn ra lâu nay.

Nếu nhà ở xã hội tiếp tục khó tiếp cận và giá vẫn cao hơn khả năng chi trả thì khi những lo lắng qua đi, cư dân đô thị vì bí bách lại tìm đến các chung cư mini để thuê hoặc mua, vì giá hấp dẫn và vị trí gần trung tâm hơn./.